İklim krizi ile sıtmanın yayılım hızı arasındaki bağlantı biliniyor. Gezegen ısındıkça, bu kadim ölümcül hastalığın yarattığı tehdit daha da artıyor ve geleceğe dair işaretler şimdiden görünüyor. 2022 yılında Pakistan, iklim kaynaklı kitlesel sellerin büyük durgun su havuzları oluşturması ve sağlık sistemlerini bozarak sivrisineklerin gelişmesi için mükemmel bir ortam yaratmasıyla son 50 yılın en kötü sıtma
İklim krizi ile sıtmanın yayılım hızı arasındaki bağlantı biliniyor. Gezegen ısındıkça, bu kadim ölümcül hastalığın yarattığı tehdit daha da artıyor ve geleceğe dair işaretler şimdiden görünüyor.
2022 yılında Pakistan, iklim kaynaklı kitlesel sellerin büyük durgun su havuzları oluşturması ve sağlık sistemlerini bozarak sivrisineklerin gelişmesi için mükemmel bir ortam yaratmasıyla son 50 yılın en kötü sıtma salgınına sahne oldu.
Bu arada, Güney Asya ve Arap Yarımadası’na özgü istilacı bir sivrisinek türü olan Anopheles stephensi, Afrika ülkelerinde hızla yayılmaya devam ediyor. Bilinen sıtma önleme araçları, kurak mevsim boyunca üreyen ve birçok tipik böcek ilacına dirençli olan bu türe karşı daha az etkili.
Ayrıca Afrika’ya özgü çoğu sivrisineğin aksine kentsel ortamlarda gelişiyor. İklim değişikliği kentsel göçü tetikleyerek artan sayıda insanı enfeksiyona maruz bıraktığı için endişe verici bir durum yaratıyor.
Süregelen çatışmaların kitlesel yerinden edilmelere yol açarak ve sağlık sistemlerini bozarak küresel sıtma salgınını daha da kötüleştirdiği daha az bilinen bir gerçek.
Myanmar’da darbe sonrası yaşanan çatışmalar sağlık hizmetlerini baltalayıp tüm toplumu yerinden ederken, sıtma Kayin ve Kayah eyaletlerine dramatik bir geri dönüş yaparak yıllardır kaydedilen ilerlemeyi silip süpürdü.
Çatışmalar nedeniyle milyonlarca kişinin yerinden edildiği Sudan’da, Sınır Tanımayan Doktorlar, tıbbi tesislerin yüzde 70 gibi çok büyük bir oranda sıtma hastalarıyla dolu olduğunu bildirdi.
Sağlık uzmanları, savunmasız insanları orantısız bir şekilde etkileyen bu durumun önlenmesi için ihityaç duyulan yöntem ve araçların mevcut olduğunu söylüyor.
Aids, Tüberküloz ve Sıtma ile Mücadele Küresel Fonu (Global Fund) ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), sağlık ve toplum sistemlerini güçlendirmek ve sıtma ile mücadeleye yardımcı olmak üzere sektörler arası ortaklıklar oluşturmak amacıyla yakın işbirliği içinde çalışıyor.
Yaşanan deneyimler, özellikle afet ve çatışma bölgelerinde sıtma ile mücadelenin, dijital teknolojiler ve eğitimli personelle donatılmış güçlü sağlık ve toplum sistemleri gerektirdiğine işaret ediyor.
Yenilikçi dijital sağlık hizmetleri, özellikle ulaşılması zor nüfuslar ve çatışma bölgelerinde yaşayan insanlar için erişim engellerinin üstesinden gelebilir.
Afganistan’da ulusal sıtma programını dijitalleştirme çabaları, sağlık hizmeti sağlayıcılarının internet bağlantısı kesildiğinde bile verileri depolamasına olanak tanıyarak tedavinin devam etmesine yardımcı oldu.
Toplum sağlığı çalışanlarının sıtmayı tespit, teşhis ve tedavi etmeleri için desteklenmesi ve eğitilmesi de kilit öneme sahip. Örneğin Çad’da, 950 toplum sağlığı çalışanına verilen profesyonel destekle 2 yılda 211.000’den fazla insan tedavi edildi.
Bu tür çabalar, iklim ve çatışma kaynaklı şoklar altındaki bölgelerde sağlık ve toplum sistemlerinin güçlendirilmesinde hayati önem taşıyor.
Sıtma ve benzer hastalıklarla mücadelede, sınır ötesi işbirlikleri en iyi sonucu verir. Ülkeler arası ve ülke içi ortaklıklar, müdahaleleri güçlendirebilir ve en çok etkilenenler için daha iyi tedavi yöntemlerinin uygulanmasına yardımcı olabilir.
Mozambik, Güney Afrika ve Esvatini hükümetleri arasında Güneydoğu Afrika’da sıtmanın ortadan kaldırılmasını hızlandırmak amaçlayan 24 milyon dolar tutarında bir hibe ile desteklenen ortaklık, bölgedeki bazı illerde son birkaç yıl içinde sıtma vakalarında yüzde 53 oranında düşüş sağladı ve yaklaşık 3 milyon kişinin hastalıktan korunmasına yardımcı olarak sınır ötesi bulaşmayı önemli ölçüde azalltı.
Sonuç olarak, ülkelerin bir yandan iklim hedeflerine ulaşmalarını sağlarken, diğer yandan salgınları sonlandırmak için küresel çabaların en az iki kat artırılması gerekir. Sağlık ve toplum sistemlerinin güçlendirilmesi ve sınır ötesi işbirliği, hastalığa karşı yeniden ilerleme kaydedilmesi için gereken kilit unsurlardır.
Kaynak:
