Yeşil sözlük

Günümüzde çevre odaklı ve sürdürülebilirliğe ilişkin yeni terimler sıklıkla karşımıza çıkıyor. Bunları bir araya getiren yeşil sözlük, kolay anlaşılabilir tanımlarla hepimiz için yararlı olabilir. Aşağıda sözlükten alıntı bazı terimler yer alıyor.

Karbon emisyonu/ karbon salınımı nedir?

Karbon emisyonu doğada oluşan karbonun atmosfere salınması anlamına gelir. Karbon emisyonunun doğal ve insan kaynaklı sebepleri olabilir. Petrol, kömür, doğal gazın tüketimi sırasında açığa çıkan sera gazları atmosferdeki karbon salınımının artmasının insan kaynaklı nedenlerindendir.

Karbon ayak izi nedir?

Bireyler, firmalar ve toplum tarafından yapılan aktivitelerin atmosfere yaydığı sera gazı miktarıdır. Üretim, ulaşım, ısınma, enerji tüketimi veya satın alınan her türlü ürünün atmosfere yayılmasına neden olduğu sera gazı miktarını ‘’CO2 eşdeğeri’’ olarak ifade etmek üzere kullanılan terimdir.

Karbon yutağı nedir?

Sera gazlarını atmosferden absorbe ederek depolayan doğal veya insan yapımı sistemlere karbon yutağı denir. Ormanlar en yaygın yutak türüdür. Ayrıca, toprak, turba, permafrost (sürekli donmuş) toprak tabakaları, okyanus suyu ve derin okyanustaki karbonat çökeltileri diğer yutaklardır.

Ürün karbon ayak izi hesaplaması nedir?

Ham maddenin çıkartılması, ürünün elde edilmesi, ürünün müşteriye ulaşması için kullanılan nakliye ve ürünün ömrünü tamamlamasına kadar bütün süreçlerde atmosfere yayılan sera gazı emisyon miktarının CO2 eşdeğer cinsinden hesaplanması işlemini tanımlayan terimdir.

Karbon ayak izi nasıl azaltılır?

Karbon ayak izi, ürünlerin ham maddesinden işlenip kullanılıp bertaraf edilmesine kadar ürünün yaşam döngüsü boyunca karbon salınımına sebep olan tüm süreçlerin gözden geçirilmesiyle düşürülebilir. Bu süreç ham madde çıkarımı, işleme süreçleri, nakliye, tedarik zinciri boyunca dolaylı olarak karbon salınımı gerçekleştirilen tüm aşamaları kapsamaktadır. Söz konusu aşamalarda enerji kullanımının azaltılması, fosil yakıt yerine yenilenebilir enerji kullanılması, bir ürünün farklı şekillerde yeniden kullanılması, üretim esnasında olabildiğince atık çıkarılmaması önemlidir.

Sera gazları nedir?

Karbondioksit (CO2), Metan (CH4), Nitröz Oksit (N2O), Hidroflorür karbonlar (HFCs), Perfloro karbonlar (PFCs), Sülfürhekza florid (SF6) gibi gazlardan oluşan ve atmosferde ısı tutma özelliğine sahip bileşiklere sera gazı denir. Bu gazların atmosfere verilen miktarına sera gazı emisyonu denir.

Küresel ısınma nedir?

Küresel ısınma, insan faaliyetlerinden (özellikle fosil yakıt kullanımı) ötürü endüstriyel dönemden bu yana gözlemlenen dünyanın iklim sisteminin uzun vadede ısınmasıdır.

İklim değişikliği nedir?

İklim değişikliği uzun dönemde ortalama hava koşullarında meydana gelen ve dünyanın yerel, bölgesel ve küresel iklimlerini tanımlayan değişikliktir. Küresel ısınma ile eş anlamlı olarak kullanılmasına rağmen aralarında farklar vardır. İklim değişikliği ile doğa ve insan kaynaklı ısınma ve gezegenimiz üzerindeki etkileri kastedilmektedir.

İklim değişikliğine uyum nedir?

İklim değişikliğinin etkileriyle mücadele etmek, fayda sağlamak ve etkileri yönetebilmek için stratejilerin güçlendirilmesi ve uygulanması sürecidir.

Yenilenebilir enerji nedir?

Güneş, rüzgar, yağmur, gelgitler, dalgalar ve jeotermal ısı gibi karbon nötr doğal kaynaklardan elde edilebilen ve insan zaman ölçeğinde doğal olarak yenilenen kaynaklardan elde edilebilen enerji türüdür.

Fosil yakıt nedir?

Fosil yakıt hidrokarbon ve yüksek oranlarda karbon içeren doğal enerji kaynağıdır. Kömür, petrol ve doğalgaz başlıca örneklerdir.

Enerji verimliliği nedir?

Enerji verimliliği aynı ürün veya hizmeti üretmek için daha az enerji kullanmaktır. Enerji verimliliği sera gazı emisyonlarının azaltılması enerji ithalatına talebin azaltılması, hane halkı veya ülke genelinde maliyetlerin düşürülmesi faydalarını getirir.

Yeşil finans nedir?

Yeşil finans, doğa dostu, çevreye faydalı veya daha az zararlı ürünlerin kullanılması ve projelerin uygulanması için finans kuruluşları tarafından uygun fırsatlar sunularak bunların finanse edilmesidir.

Yeşil enerji sertifikası nedir?

Enerji kaynakları yenilenebilir ve yenilenemeyen enerji kaynakları olarak ikiye ayrılır. Petrol, kömür, doğal gaz gibi fosil yakıtlar, yenilenemez enerji kaynaklarıdır. Yani enerji sağlamak için kullanıldıklarında tükenirler. Yeşil enerji ise, güneş, rüzgar, su gibi doğal kaynaklardan elde edilen enerjilerdir ve tükenmezler. Yeşil enerji sertifikaları tüketilen enerjinin yenilenebilir kaynaktan sağlandığını ispatlar ve belgelendirir. Yenilenebilir Enerji Sertifikası (REC-Renewable Energy Certificate) de denilmektedir.

Karbon sertifikası nedir?

Sera gazı emisyon azaltım projelerinin bağımsız denetleyici kuruluş tarafından doğrulanması ve gönüllü karbon standart kuruluşu tarafından belgelendirilmesi sonucu elde edilen ve karbondoksit eşdeğer ton cinsinden ifade edilen sertifikadır.

Yeşil tahvil (green bond) nedir?

Bir çeşit sabit getirili menkul kıymetler olan yeşil tahviller özellikle iklim ve çevre projeleri için sermaye tedariki gerçekleştirmektedir. İlk yeşil tahvil ihracı 2007 yılında Avrupa Yatırım Bankası tarafından İklim Farkındalığı adı altında gerçekleştirildi. Dünya Bankası ise ilk yeşil tahvilini 2008 yılında ihraç etti.

Mavi tahvil (blue bond) nedir?

Devletler, kalkınma bankaları ya da diğer kurumlar tarafından çevresel, ekonomik ve iklim faydaları olan denizcilik ve okyanus bazlı projelere yatırım için ihraç edilen tahvillerdir. Mavi tahviller yeşil tahvil konseptinden ilham almıştır.

BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC the United Nations Framework Convention on Climate Change) nedir?

1992 yılında Rio de Janeiro’da düzenlenen Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı’nda imzaya açılan UNFCC, 21 Mart 1994 tarihinde yürürlüğe girmiş olup 197 ülke tarafından kabul edilmiştir. UNFCCC taraf ülkeleri, sera gazı emisyonlarını azaltmaya, araştırma ve teknoloji üzerinde iş birliği yapmaya ve sera gazı yutaklarını korumaya teşvik etmektedir. Sözleşme, sera gazı emisyonlarının azaltılması için, ülkelerin kalkınma önceliklerini ve özel koşullarını göz önüne alarak ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar ve göreceli kabiliyetler ilkesine dayanmaktadır.

Sürdürülebilir kalkınma nedir?

Gelecek kuşakların ihtiyaçlarını karşılayabilme olanağından ödün vermeksizin günümüz kuşaklarının ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir kalkınma modeli olarak tanımlanmaktadır.

Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA) nedir?

SKA, Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler tarafından 2030 sonuna kadar ulaşılması amaçlanan hedefleri içeren bir evrensel eylem çağrısıdır. Ocak 2016’da yürürlüğe girmiştir. 17 ana başlıktan oluşan sosyal, kültürel ve ekolojik meselelerin çözümüne odaklanır.

17 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları nelerdir?

1.   Yoksulluğa Son

2.   Açlığa Son

3.   Sağlık ve Kaliteli Yaşam

4.   Nitelikli Eğitim

5.   Toplumsal Cinsiyet Eşitliği

6.   Temiz Su ve Sanitasyon

7.   Erişilebilir ve Temiz Enerji

8.   İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme

9.   Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı

    10.Eşitsizliklerin Azaltılması 

    11. Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar

    12. Sorumlu Üretim ve Tüketim

    13. İklim Eylemi

    14. Sudaki Yaşam

    15. Karasal Yaşam

    16. Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar

    17. Amaçlar için Ortaklıklar

Avrupa Birliği Yeşil Mutabakatı (European Green Deal) nedir?

AB’nin 11 Aralık 2019’da açıkladığı 2050 yılında karbon-nötr ilk kıta olma hedefini ve yeni büyüme stratejisini ortaya koyduğu yol haritasıdır. Plan 2050’de karbon nötr olma, temiz ve döngüsel ekonomi için kaynakların etkin kullanımını teşvik etme, biyo çeşitlilik ve kirlilik azaltımı için somut eylemleri içermektedir. Avrupa Komisyonu temiz enerji, sürdürülebilir sanayi, inşaat ve renovasyon, sürdürülebilir ulaşım, biyoçeşitlilik, tarladan sofraya, kirlilik önleme, iklim eylemi politika alanlarını kapsamaktadır. Gereken yatırım ve erişilebilir finansman araçlarını ortaya koymaktır.

Döngüsel ekonomi (circular economy) nedir?

Döngüsel ekonomi ürünlerin yeniden kullanılabilir şekilde tasarlanarak üretilmesi ve üretildikten sonra ürünlerin mümkün mertebe tekrar kullanımını esas alan ekonomiyi ifade etmektedir. Ürünlerin kullanımından sonra çöpe atılarak imhasının sağlanmasını ifade eden doğrusal ekonomi diğer bir deyişle kullan-at ekonomisinin alternatifidir. 

Sıfır atık nedir?

Amaç hiç atık çıkmamasıdır. Atıklar önemli ham madde kaynağı olduğu için bertaraf edilmesi istenmemektedir. Atıkların yeniden kullanımı önemlidir. Bu yüzden sıfır atık hiyerarşisinde geri dönüşüm en son sıradadır.

Yeşil aklama/ greenwashing nedir?

Şirketlerin ürün ve hizmetlerinin çevresel etkileri hakkında tüketicileri yanıltacak faaliyet içine girmelerine, tanıtım çalışmaları yapmalarına yeşil aklama/ yeşile boyama/ greenwashing denilmektedir.

Daha fazlası için aşağıdaki linkden yararlanılabilir:

https://oaib.org.tr/Uploads/menu_view/fa65b8ca9ca91f7559c32faede9b9148964cc3b4.pdf