Tüketiciler geri dönüşümün aktörü

Ambalaj atıklarının geri dönüşümü konusunda Türkiye’nin ilk yetkilendirilmiş kuruluşu olan Çevre Koruma ve Ambalaj Atıklarını Değerlendirme (ÇEVKO) Vakfı’nın Genel Sekreteri Mete İmer, 20 Ağustos’ta Radyo Gedik’te yayınlanan İyilik Elçileri’nin konuğu oldu. İmer; geri dönüşümün aktörleri, entegre atık yönetimi, atıkların nasıl biriktirileceği, geri kazanım katılım payı uygulaması ve ÇEVKO Çocuk siteleri hakkında konuştu.

Türkiye’nin önde gelen sanayi kuruluşları tarafından 1991 yılında bir sanayi inisiyatifi olarak hayata geçirilen ÇEVKO Vakfı’nın Genel Sekreter’i Mete İmer, “Amacımız, özellikle ambalaj atıklarının toplanıp geri kazanımıyla ilgili bir sistem oluşturulmasına öncülük etmek ve bu konuda çalışmalar yapmak. Ambalaj atıkların geri kazanımıyla ilgili belediyelerde etkinlikler gerçekleştirmek, ilkokullarda eğitimler düzenlemek, ambalaj atıkları konusunda yasal altyapının oluşturulması için ilgili bakanlıklarla işbirliği ve görüş alışverişinde bulunmak amacıyla ilerledik. 2005 yılından beri, yasal altyapının oluşmasıyla yetkilendirilmiş kuruluş olarak devam ediyoruz” diyerek vakfı tanıttı.

Geri dönüşümün aktörleri

Ambalaj atıklarının geri dönüşümünde rol alan aktörlerden bahseden İmer, “Bu sistem içerisinde ambalaj üreticileri, ambalajı piyasaya sürenler ve satış noktaları bulunuyor. Hepsinin yükümlülükleri ve her yıl belirlenen geri kazanım hedefleri var. Sistem içerisinde organizasyon konusunda bakanlık tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar da yer alıyor. Atık toplama konusunda ise belediyeler ve atığı toplamakla yükümlü olan lisanslı şirketlerin yükümlülükleri var. Bir diğer halka ise atıklarını ayrı biriktirme yükümlülüğü bulunan tüketiciler” dedi.

Entegre atık yönetimi nedir?

Bütünsel bir yaklaşım olan entegre atık yönetimine de değinen İmer, “Bir ürünü öncellikle atık olmasını düşünerek tasarlamak gerek. Atık hiyerarşisinde bu azaltımdır. Daha sonra ürünü tekrar kullanmak gelir. Ancak tek yönlü ambalajların hepsini tekrar kullanmak mümkün değil. O zaman bunlar işlemden geçirilerek yeni ürünler elde edilir. Bu geri dönüşüm adımıdır. Bir sonraki aşama, geri dönüşümü ekonomik kazanç sağlamayacak ürünü yakarak enerji elde etmektir. Eğer bu da mümkün değilse, ürünler bertaraf edilir. Yani gömülür ya da yok etmek için yakılır. Entegre atık yönetiminde bütün bu süreçleri düşünmek gerekir” ifadelerini kullandı.

“Geri kazanılabilir atıkları birbirinden ayırarak biriktirmek gerekiyor”

Geri dönüşüm konusunu detaylıca ele alan İmer, “Ne kadar çok geri dönüşüm yaparsak, o kadar az doğal kaynak ve enerji kullanmış oluruz. Geri dönüşüm hem ekonomik katkı sağlıyor hem de çevrenin korunmasında önemli bir rol oynuyor. İklim değişikliğinin büyük ölçüde sebebi karbon salınımı. Geri dönüşümün sanayi proseslerini azaltıcı etkisi var. Böylece sera gazı salınımlarını da azaltmış oluyor. Geçtiğimiz yıl, yaptığımız çalışmalarla 330 bin ton sera gazı salınımının önlendiğini hesapladık. Tüketici olarak da yükümlülüklerimiz var. Geri kazanılabilir atıkları birbirinden ayırarak biriktirmek gerekiyor. Bunlar cam atıklar, plastik, cam, metal, kâğıt gibi geri kazanılabilir atıklar ve organik atıklar olmak üzere üç ayrı kategoride biriktirilebilir. Bunları toplama göreviyse belediyelerde. Bazı belediyeler kapıdan topluyor bazıları mavi renkli kumbaralar koyuyor. Yeterli kumbara yoksa ya da toplanması gerekiyorsa tüketici mutlaka belediyeyi aramalı” dedi.

Geri kazanım katılım payı uygulaması nedir?

Türkiye’de bu yıl ilk defa uygulanmaya başlayan geri kazanım katılım payı uygulaması hakkında ise İmer şu ifadeleri kullandı: “Bu, şirketler tarafından ödenen bir çeşit vergi. İster istemez ürünler vasıtasıyla tüketiciye de yansıyor. Uygulamaya çevreyle ilgili atık oluşturabilecek her türlü ürün girdi. Doğrudan doğruya maliye bakanlığına ödenecek bir pay. Bu bedeller, çevre yönetimiyle ilgili yapılacak çalışmaların desteklenmesi amacıyla kullanılmalı. Bunun yanı sıra bu uygulamanın bir maddesinde 2021 yılında tek yönlü ambalajlara uygulanacak zorunlu depozite geçileceği de var. Bunlar geri dönüşüme gönderilerek başka bir malzeme olarak kullanılacak. Kolay bir sistem değil. Nüfusumuz çok yüksek. Biraz da kültür meselesi olduğundan adapte olmak çok önemli.”

ÇEVKO Çocuk

Toplumda geri dönüşüm kültürünü yaratmanın çok önemli olduğunu vurgulayan İmer, “Bu kültür, özellikle ilkokul döneminde oluşuyor. Bu sebeple, önce okullarda doğrudan eğitimler vermeye başladık. Yapılan çalışmaların kapsamı genişledikçe her okula gitmemiz mümkün olmaktan çıktı ve eğiticinin eğitimini geliştirdik. İşbirliğinde olduğumuz belediyelerle, öğretmenleri belli bir yerde toplayarak gerekli eğitimleri ve malzemeleri temin ettik. Onların öğrencilerine temel geri kazanım konularındaki bilgileri aktarmalarını ve bu kültürün yaygınlaşmasını sağlamaya çalıştık. Daha sonra internetin gelişmesiyle ÇEVKO Çocuk sitesini oluşturduk. Şimdi çocuklar bu site üzerinden doğrudan bilgi edinebiliyor” dedi.

“Daha iyi bir dünyayı birlikte yaratmak dileğiyle” sloganıyla Serpil Güzel Ün’ün gönüllü olarak hazırlayıp sunduğu Radyo Gedik “İyilik Elçileri” programının; ÇEVKO Vakfı ile gerçekleşen yayınının podcastine aşağıdan ulaşabilirsiniz.