Ölü bedenleri etiketleyen ve travmatik içeriklere maruz kalan binlerce veri etiketleyici, yapay zekâ devlerinin yükselişinin göz ardı edilen bedeli. Üretken yapay zekâ sistemleri, ChatGPT’den sürücüsüz araçlara kadar hayatımızın pek çok alanında karşımıza çıkıyor. Ancak bu teknolojilerin arkasında, çoğu zaman kimsenin fark etmediği çok sayıda insanın emeği var. Veri işçileri, binlerce suç mahallinin fotoğrafını etiketleyerek yapay
Ölü bedenleri etiketleyen ve travmatik içeriklere maruz kalan binlerce veri etiketleyici, yapay zekâ devlerinin yükselişinin göz ardı edilen bedeli.
Üretken yapay zekâ sistemleri, ChatGPT’den sürücüsüz araçlara kadar hayatımızın pek çok alanında karşımıza çıkıyor. Ancak bu teknolojilerin arkasında, çoğu zaman kimsenin fark etmediği çok sayıda insanın emeği var. Veri işçileri, binlerce suç mahallinin fotoğrafını etiketleyerek yapay zekanın öğrenmesine yardımcı oluyor. Bu işler uzun saatler, günde 8-10 dolarla geçiştirilen düşük ücretler, ağır bedensel ve psikolojik yük içeren emek sömürücülüğü olarak öne çıkıyor. Üstüne üstlük bu işçiler genellikle hangi kuruluşa, neye, kime hizmet ettiğini bile bilmiyor.
Kenya’dan Kolombiya’ya uzanan bir hareket, veri etiketleyicilerin daha iyi ücret ve çalışma koşulları talebiyle büyüyor.
“Bütün gün ölü bedenler ve suç sahnelerini inceliyorsunuz… Ruh sağlığı desteği sağlanmıyordu,” diyor Kenya vatandaşı Ephantus Kanyugi. 2018’den beri görüntü etiketleyen Kanyugi, Nairobi merkezli 800 üyeli Data Labelers Association (DLA) başkan yardımcısı. Dernek, bu ay büyük platformlar için işçilerin haklarını güvence altına alacak bir davranış kuralları yayımlamayı planlıyor.
Düşük ücret, modern kölelik
Kolombiya’nın Medellin şehrinde evinden çalışan 35 yaşındaki Oskarina Fuentes, beş farklı veri etiketleme platformunda görev başına 5 ila 25 sent kazanıyor.
Üretken yapay zekânın yükselişiyle birlikte bu görünmez işçiler, sürücüsüz araçların yayaları ve ağaçları tanımasını, ChatGPT gibi sohbet botlarının doğal cümleler kurmasını ve sosyal medyada şiddet ile pornografi içeren içeriklerin kaldırılmasını sağlıyor.
Ancak çoğu işçi düşük ücretle, uzun saatler çalışıyor. Scale AI’nin Remotasks platformunda saatler süren görevler için yalnızca 1 sent ödeniyor. Kanyugi bu durumu “modern kölelik” olarak niteliyor:
“İnsanlar görme ve sırt sorunları yaşıyor; anksiyete ve depresyona giriyorlar. Günde 20 saat, haftada altı gün çalışıyorsunuz ve yine de düşük ücret alıyorsunuz,” diyor.
Travmatik içerik ve hukuki mücadele
ABD’de bazı işçiler, Scale AI’ye karşı, ödeme yapılmaması ve travmatik içeriklere korunmasız maruz bırakılmaları nedeniyle dava açtı. Çalışanlar, sohbet botlarıyla “Birini nasıl öldürürsünüz?” veya “İntihar nasıl edilir?” gibi sorular üzerine konuşmaya zorlandıklarını aktardı.
Scale AI, hassas içerik öncesi işçileri uyardığını, istedikleri zaman görevi bırakabileceklerini ve mental sağlık desteği sunduklarını belirtti. Şirket ayrıca, faaliyet gösterdikleri ülkelerde asgari ücretten daha yüksek saatlik ücret sunduğunu aktardı.
Güvencesiz çalışma ve mücadele
Veri etiketleyicilerinin çoğu serbest çalışan veya kısa sözleşmeli ve de iş güvenceleri yok. Kenya’daki DLA, eşit ücret, mola, sendika hakkı ve travmatik içerik durumunda psikolojik destek içeren bir sözleşme talep ediyor.
ABD’de Google’ın Gemini AI’ını eğiten GlobalLogic’te 250 kişi, ücret eşitsizliklerini protesto ettikten sonra işten çıkarıldı. 31 yaşındaki Andrew Iauzon, “Onlar sadece haksızlıklara ses çıkarmayan etiketleyiciler istiyor,” diyor.
Hukuki boşluklar ve gelecek
UNI Global Union, “Büyük teknoloji devleri geleceği harcanabilir işçiler üzerine inşa edemez” uyarısında bulunuyor. Avrupa Parlamentosu üyesi Leila Chaibi ise yeni AI düzenlemelerinin etiketleme işçilerini kapsamaktan uzak olduğunu söylüyor.
Tüm zorluklara rağmen milyonlarca insan, üretken yapay zekânın kalitesini artırmak için her gün bu sektörde çalışıyor. 54 yaşındaki veri etiketleyicisi Nacho Barros, “Bir marangoz veya tesisatçının hakları var, bu iş de hükümetler tarafından tanınmalı,” diyor.
Uzmanlar, üretken yapay zakânın hızla gelişmesiyle birlikte, insan emeğinin rolünün daha görünü hâle gelmesi ve işçilerin haklarının korunmasının artık bir zorunluluk olduğunu savunuyor.
Kaynak:
