EAT-Lancet Raporu: Sağlıklı beslenme iklim krizine karşı etkili ve 15 milyon ölümü önleyebilir

Eat-Lancet Komisyonu’nun ‘’sağlıklı, sürdürülebilir ve adil gıda sistemleri’’ konulu raporuna göre, dünyanın bitki temelli sağlıklı bir diyete yönelmesi hâlinde her yıl 15 milyon ölüm engellenebilir ve tarımdan kaynaklanan emisyonlar yüzde 15 oranında düşebilir.

Rapor, beslenme, iklim, ekonomi, sağlık, sosyal bilimler ve tarım alanlarında dünyanın önde gelen uzmanlarının yer aldığı 2019 tarihli EAT-Lancet raporunun bulgularını temel alıyor. Yeni rapor, dünya genelindeki sera gazı emisyonlarının üçte birinin gıda sistemlerinden kaynaklandığını ortaya koyuyor.

Komisyon eşbaşkanlarından Profesör Johan Rockström, ‘’Tüm fosil yakıtları terk etsek bile, gıda sistemleri tek başına 15C derece sınırını aşmamıza yol açabilir’’ uyarısında bulunuyor.

2019’da tanıtılan ‘’gezegen sağlığı diyeti’’ kavramını güncelleyen yeni rapor, bitki ağırlıklı ve minimum işlem görmüş gıdaları önceliklendiriyor ve gıda sistemlerinin beş gezegensel sınırın aşılmasında en büyük katkıyı sağladığını hatırlatıyor.

EAT-Lancet raporunda üç temel mesaj öne çıkıyor:

1.Bitki ağırlıklı diyet hem sağlık hem iklim açısından en faydalı

2. Gıda sistemlerinin dönüştürülmesi emisyonları ciddi şekilde azaltabilir

3. Sosyal adalet, gıda sistemi dönüşümünde merkezi bir hedef olmalı

‘’Gezegen Sağlığı Diyeti’’ öne çıkıyor

Yeni rapor, esnek ve farklı kültürler ile beslenme alışkanlıklarına uyumlu bir “gezegen sağlığı diyeti” öneriyor. Et ve süt ürünleri tamamen yasaklamasa da porsiyonlar sınırlı!

Diyetin küresel çapta benimsenmesi, meyve, sebze ve kuruyemiş üretimini iki kat artırmayı ve hayvansal ürün üretimini üçte bir oranında azaltmayı gerektiriyor. Böylece yılda yaklaşık 15 milyon önlenebilir ölümün önüne geçilebileceği tahmin ediliyor.

Gezegensel Sağlık Diyeti’nin önerdiği bitki ağırlıklı diyet önerileri:

  Meyve ve sebze – günde en az 5 porsiyon

  Tam tahıllar – günde 3-4 porsiyon

  Kuruyemiş – günde 1 porsiyon

  Baklagiller (fasulye, bezelye, mercimek) – günde 1 porsiyon

  Süt ürünleri – günde 1porsiyon süt, yoğurt veya peynir

  Yumurta – haftada 3-4 adet

  Tavuk – haftada 2 porsiyon

  Balık – haftada 2 porsiyon

  Kırmızı et – haftada 1 posiyon

Gıda sistemlerinin dönüştürülmesi emisyonları azaltabilir

Gıda sistemleri, insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının üçte birinden sorumlu. Emisyonlar, hayvancılık ve tarım üretimi, arazi kullanımı değişiklikleri ve diğer gıda sistemleri kaynakları arasında eşit olarak dağılmış durumda.

Rapora göre, tarımdan kaynaklı karbondioksit dışı emisyonlar 2050’ye kadar yüzde 20 azalabilir. Et tüketiminin azalması sayesinde toplamda 3,4 milyon km² arazi tarımsal üretime geçebilir. Bu toplam alan, Hindistan büyüklüğünde bir kara parçasına eşdeğer.

Diyet değişikliği ile birlikte güçlü iklim politikalarının uygulanması, emisyonları yüzde 34 oranında azaltabilir.

Sosyal adalet dönüşümün merkezinde olmalı

Yeni rapor, gıda hakkı, sağlıklı çevre ve insana yakışır çalışma haklarını analiz ederek sosyal adalet boyutunu öne çıkarıyor. Dünya nüfusunun yarısından fazlası sağlıklı gıdaya erişemiyor ve bu durum, özellikle düşük gelirli bölgelerde yaşayan kırılgan grupları etkiliyor.

Diyet dönüşümüne yönelik öneriler arasında, sağlıklı gıdaların fiyatlarının düşürülmesi, gıda etiketlemesinin iyileştirilmesi, tarım sübvansiyonlarının sağlıklı gıdalara yönlendirilmesi ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi yer alıyor.

Sonuç olarak; 17 ülkeden onlarca bilim insanının yer aldığı komisyonun raporu, gıda sisteminde köklü değişiklikler yapılmadıkça, temiz enerjiye geçiş başarılı olsa bile iklim değişikliğinin en kötü etkilerinden kaçınmanın mümkün olmayacağını söylüyor.