Dünya giderek ısınıyor ve bu durum artık her dakikada bir insanın yaşamını kaybetmesine neden oluyor. Lancet Countdown’ın sağlık ve iklim değişikliğine ilişkin 2025 raporuna göre, dünya üzerinde her dakika bir kişi aşırı sıcaktan hayatını kaybediyor. Bu da, yılda 550 bin ölüme karşılık geliyor. En büyük risk altındaki gruplar: · 1 yaş altındaki bebekler, 1990’lara göre neredeyse 4
Dünya giderek ısınıyor ve bu durum artık her dakikada bir insanın yaşamını kaybetmesine neden oluyor.
Lancet Countdown’ın sağlık ve iklim değişikliğine ilişkin 2025 raporuna göre, dünya üzerinde her dakika bir kişi aşırı sıcaktan hayatını kaybediyor. Bu da, yılda 550 bin ölüme karşılık geliyor.
En büyük risk altındaki gruplar:
· 1 yaş altındaki bebekler, 1990’lara göre neredeyse 4 kat daha fazla sıcak hava dalgası.
· 65 yaş üstü yetişkinler, 3 kat daha fazla sıcak stresi.
İklim krizinin sağlık üzerindeki etkilerine odaklanan Lancet’in kapsamlı yeni raporu, fosil yakıtlara olan bağımlılığımızın yalnızca gezegeni değil, insan yaşamını da hızla yok ettiğini gözler önüne seriyor.
Rapora göre küresel ölçekte sıcak hava dalgaları, toksik hava kirliliği, orman yangınları ve dang humması gibi hastalıkların yayılması her yıl milyonlarca insanın erken ölümüne neden oluyor. Uzmanlar, küresel ısınmayı durdurma çabalarındaki gecikmenin felaketin boyutunu büyüttüğünü vurguluyor.
Ne yazık ki tablo daha da kararmak üzere: ABD Başkanı Donald Trump gibi liderlerin iklim politikalarını geri çekmesi ve petrol şirketlerinin yeni rezervleri işletmeye devam etmesi, sağlık üzerindeki tahribatı hızlandırıyor.
Fosil yakıtlara dev destek
Araştırmaya göre, hükümetler 2023 yılında fosil yakıt üreticilerine ve kullanıcılarına günde 2,5 milyar dolar doğrudan sübvansiyon sağladı. Aynı dönemde yüksek sıcaklıklar nedeniyle tarım ve inşaat gibi sektörlerde çalışılamayan saatler de ekonomilere aynı seviyede kayıp yaşattı.
Son 10 yılda kömür kullanımının azalması her gün yaklaşık 400 hayatın kurtulmasını sağladı. Yenilenebilir enerji hızla büyüyor; fakat uzmanlar açıkça uyarıyor:
“Fosil yakıt finansmanı bu seviyede sürdükçe sağlıklı bir gelecek mümkün değil.”
Özellikle sıcaklık artışına bağlı ölümlerde alarm veren bir artış söz konusu. 1990’lardan bu yana %23’lük bir yükseliş kaydedildi ve 2012–2021 arasında yılda ortalama 546.000 kişi, yani her dakika bir insan, aşırı sıcaklardan hayatını kaybetti.
Lancet Countdown 2025 raporu, Dünya Sağlık Örgütü ile iş birliği içinde 70’ten fazla kurumdan 128 uzman tarafından hazırlandı.
Bulgu özetleri:
· Ortalama bir kişi yılda 19 gün ölümcül sıcaklığa maruz kalıyor.
· 2024 yılında aşırı kuraklık, gezegenin %61’ini etkiledi (1950’lerin üç katı)
· Dang humması yayılım potansiyeli, 1950’lere göre yaklaşık %50 arttı
· Geceleri sıcak nedeniyle uyku kaybı %9 arttı ve bu durum ruh-beden sağlığını tehdit ediyor.
· 2024’te sıcaktan 639 milyar çalışma saati kaybedildi.
· En yoksul ülkelerde milli gelirin %6’sı yüksek sıcaklık nedeniyle kayboldu.
Orman yangınları da etkisini arttırdı. 2024 yılında yangın dumanına bağlı ölümler 154.000 ile rekor kırdı. Tarım ise hem kuraklık hem de sıcak dalgaları nedeniyle ağır darbe alıyor; 2023’te 123 milyon kişi daha gıda güvencesizliğiyle karşı karşıya kaldı.
Türkiye’de de durum kritik; yaşlı nüfus artıyor, büyük şehirlerde yaz sıcakları her yıl rekor kırıyor, özellikle bazı bölgelerde susuzluk önemli bir risk ve sürekli uyarılarla geçen yaz sezonu artık yeni normalimiz.
Sağlık bütçesinden fazla fosil desteği
2023 yılında küresel fosil yakıt sübvansiyonları toplam 956 milyar dolara ulaştı. Bu miktar, iklimden en çok etkilenen ülkelere Birleşmiş Milletler’de verilen yıllık 300 milyar dolarlık destek sözünü gölgede bırakıyor.
Suudi Arabistan, Mısır, Venezuela ve Cezayir dahil 15 ülke, fosil yakıtlara sağlık bütçelerinden daha fazla para harcadı.
Bu sırada, dünyanın en büyük 100 fosil yakıt şirketi üretim tahminlerini artırdı. Bu artış, Paris Anlaşması’nda belirlenen 1,5°C hedefinin üç katı kadar karbon emisyonuna yol açabilir.
İklim krizi geleceğin değil, bugünün gerçeği. Türkiye’de dahil olmak üzere tüm ülkeler için zaman hızla işliyor. Uzmanların uyarısı net: ‘’Yaşanabilir bir dünya için kararlı, küresel eylem gerekiyor. Artık yarım önlemler zamanı değil.’’
