Son dönemde Marmara Denizi’nde köpekbalığı görülme sıklığı arttı. Sosyal medyada balıkçı ağlarına takılan ya da kıyıya yaklaşan köpekbalıklarına ilişkin görüntüler paylaşılıyor. Uzmanlara göre bu dikkat çekici artış, köpekbalığı sayısında bir patlama yaşandığı anlamına gelmiyor; tam tersine, deniz ekosistemindeki çöküşün bir yansıması. Yıllardır süren bilimsel araştırmalar, Marmara’nın derin sularındaki oksijen seviyesinin kritik düzeylere gerilediğini ve köpekbalıklarının
Son dönemde Marmara Denizi’nde köpekbalığı görülme sıklığı arttı. Sosyal medyada balıkçı ağlarına takılan ya da kıyıya yaklaşan köpekbalıklarına ilişkin görüntüler paylaşılıyor.
Uzmanlara göre bu dikkat çekici artış, köpekbalığı sayısında bir patlama yaşandığı anlamına gelmiyor; tam tersine, deniz ekosistemindeki çöküşün bir yansıması.
Yıllardır süren bilimsel araştırmalar, Marmara’nın derin sularındaki oksijen seviyesinin kritik düzeylere gerilediğini ve köpekbalıklarının hayatta kalabilmek için yüzeye çıkmak zorunda kaldığını ortaya koyuyor.
Araştırmaya öncülük eden İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Teknolojisi Bölüm Başkanı Profesör Firdes Saadet Karakulak, özellikle derin katmanlardaki oksijen tükenmesi nedeniyle bu kısımlarda yaşayan deniz türlerinin hayatta kalabilmek için yüzeye yaklaşmak zorunda kaldığını belirtti.
Köpekbalıklarının hem dünya genelinde hem de Marmara Denizi’nde yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğuna dikkat çeken Profesör Dr. Karakulak, “Avlanmamaları ve yaşam alanlarının korunması hayati önem taşıyor” diye ekledi.
Köpekbalıklarının korunması
Türkiye çevresindeki denizlerde 70’ten fazla köpekbalığı türü yaşıyor ve bunların yaklaşık 30’u koruma altına alınmış durumda. Ancak bu koruma, ne yazık ki yaşam alanları için geçerli değil.
Marmara Denizi’nde köpekbalıklarının yoğun olarak bulunduğu üç derin havza, atık su deşarjı için kullanılıyor. Bu durum, Türkiye nüfusunun yaklaşık üçte birine ev sahipliği yapan bölgeden gelen atık suların Marmara’nın derin katmanlarına akıtılması anlamına geliyor.
Marmara Denizi, İstanbul gibi yoğun nüfuslu şehirleri ve sanayi merkezleriyle çevrili, kapalı ve küçük bir iç deniz. Suyun sınırlı hareketi, bu denizi kirlilik ve çevresel tehditlere karşı oldukça savunmasız hale getiriyor.
Zaman içinde, artan kirlilik, yükselen su sıcaklıkları ve zayıf akıntılar, büyük bir ekolojik krizin oluşmasına zemin hazırladı.
Marmara’ya saran müsilaj sorunu
2021’in ilk yarısında Marmara Denizi, “deniz salyası” olarak da bilinen yoğun müsilaj patlamasıyla karşı karşıya kaldı.
Müsilaj, denizdeki organik madde ve mikroorganizmaların aşırı çoğalması sonucu oluşan, yapışkan ve yoğun bir madde. Bu durum, yükselen deniz sıcaklıkları, durağan su hareketleri ve azot ile fosfor gibi besin maddelerinin fazlalığı gibi etkenlerle tetikleniyor.
Müsilaj, deniz yüzeyini ve tabanını kaplayarak su altındaki yaşamı boğuyor ve ekosistemin devamı için hayati öneme sahip mercan kolonilerine zarar veriyor.
Deniz bilimciler, 30 metre derinlikten sonra oksijen seviyelerinin kritik derecede düştüğünü bildiriyor. 150-200 metre derinliklerde neredeyse hiç oksijen kalmamış durumda. Işık geçirgenliğinin azalması fotosentezi engelliyor, bu da oksijen kaybını artırarak balıklar için yaşanamaz koşullar yaratıyor.
Oksijenin derin sulardan kaybolmasıyla birlikte, köpekbalığı gibi büyük türler daha sığ bölgelere doğru itiliyor. Bu canlıların sayılarının arttığı için değil, yaşam alanlarının daralması nedeniyle yüzeye daha fazla çıkıp görünür hale geldikleri belirtiliyor.
Uzmanlar, bunun ekolojik çöküşün bir işareti olduğu konusunda uyarıyor.
Bu yılın başlarında, müsilajın tekrar ortaya çıktığını ancak yüzeyde değil, derinlerde olduğunu belirten akademisyen Profesör Mustafa Sarı, ‘’Uygunsuz bir ilişkinin sonuçlarıyla karşı karşıyayız’’ dedi.
2021’deki müsilaj salgını sırasında Çevre, Şehircilik ve İklim Bakanlığı, ciddi krize karşı acil müdahale olarak 22 maddelik “Marmara Denizi Eylem Planı”nı yayımladı. Plan, atık su arıtma tesislerinin iyileştirilmesi gibi önlemlerle kirliliği azaltmayı hedefliyor.
Ancak aradan geçen dört yıla rağmen sonuçlar sınırlı kaldı. Müsilaj yeniden ortaya çıkıyor ve derin denizlerdeki oksijen seviyeleri hala tehlikeli derecede düşük. Atık su arıtma tesislerinin iyileştirilmesi çalışmalarının sadece küçük bir kısmı tamamlanırken, birçok şehirde belirlenen hedeflere ulaşılamadı.
