Türkiye’de her yedi kişiden biri açlık sınırında yaşarken, yılda 65 milyon tonluk gıda atığı oluşuyor. Türkiye’nin gıda atığı toplamda yıllık 250 milyar TL ancak döngüsel ekonomiyle bu rakamın en az yüzde 10’u, yani ortalama 25 milyar TL değerinde tasarruf yaratılabilir. Sunduğu çözümlerle hem üretim tarafındaki atıl ürünleri değerlendiren hem de tüketime uygun gıdaları ihtiyaç sahiplerine
Türkiye’de her yedi kişiden biri açlık sınırında yaşarken, yılda 65 milyon tonluk gıda atığı oluşuyor. Türkiye’nin gıda atığı toplamda yıllık 250 milyar TL ancak döngüsel ekonomiyle bu rakamın en az yüzde 10’u, yani ortalama 25 milyar TL değerinde tasarruf yaratılabilir. Sunduğu çözümlerle hem üretim tarafındaki atıl ürünleri değerlendiren hem de tüketime uygun gıdaları ihtiyaç sahiplerine ulaştıran Fazla Gıda, bu atığın yüzde 70’lik kısmını döngüsel ekonomiyle değerlendirmeyi hedefliyor. Nasıl mı? Fazla Gıda Kurucu Ortağı ve CEO’su Olcay Silahlı anlatıyor.
Fazla Gıda nedir?
Fazla Gıda, sosyal girişimleri destekleyen Red Bull Amaphiko’nun sosyal girişim hikayelerine yer verdiği Sosyal Faydalılar serisinin konuklarından biriydi. Fazla Gıda, gıda işletmeleri için dijital atık yönetim departmanı olarak konumlanıyor. Sağladığı dijital ve operasyonel altyapıyla Türkiye’nin her yerinde gıda işletmeleriyle satılamayan ve bu sebeple atıl duruma düşen fazla gıdaların finansal, çevresel ve sosyal açıdan en doğru şekilde değerlendirilmesini sağlayan bir dijital platform çözümüdür. İşletmeler satamadıkları fazla gıdaları sistemimize son kullanma tarihi, kalite blokaj hatası, lokasyon gibi çeşitli kriterlerle girişini yapıyor. Dijital altyapımız sayesinde bu ürünlerin en hızlı şekilde doğru kanal aracılığıyla satılması, bağışlanması ya da geri dönüşüme kazandırılmasını sağlıyoruz. Amacımız gıda atığı kaynaklı karbon salımını yüzde 50 oranında azaltmak. Platformumuz aracılığıyla gerçekleşen tüm işlemler analiz edilerek işletmelere atığın önlenmesi için aksiyon alınmasında yardımcı olacak iç görüler sağlıyor. İş modelimiz gereği satılabilecek ürünleri satın alıyor ve satışını gerçekleştiriyoruz. Bağışa konu olabilecek ürünlerin tüm bağış sürecini gerek dijital gerekse operasyonel olarak yönetiyor ve süreç hizmet bedeliyle gelir elde ederek çözümün sürekliliğini sağlıyoruz. Geri dönüşüm uygulamasında ise işletmelerin atıklarını toprağa gömmek yerine biyogaz tesislerine iletmelerini sağlıyoruz. Ayrıca süreç boyu izlenebilirlik ve operasyonel takip sunuyoruz. Sonucunda işlem bazlı fiyatlamayla gelir elde ediyoruz. Fazla Gıda, şu ana kadar çalıştığı iş ortaklarında yüzde 70 seviyesinde bir kurtarma başarısına ulaştı.
Hangi firmalarla iş birliğiniz var? İş birliği çerçevesinde neler yapıyorsunuz?
Fazla Gıda, sunduğu teknoloji çözümleri ve danışmanlık hizmetleriyle gıda sektöründe yer alan tarladan sofraya kadar değer zinciri içinde faaliyet gösteren tüm işletmelere yönelik hizmet veriyor. Migros, Metro Toptancı Market, Kipa, G2M, Feast, Golf Dondurma, Hipp, Chef seasons, Uludağ İçecek, Regnum Otel, Fazla Gıda’nın çalıştığı kurumlardan bazıları.
Satılamayan gıdalar nasıl bağışlanıyor veya geri dönüşüme kazandırılıyor? Bir örnekle anlatabilir misiniz?
Fazla Gıda platformunda gerçekleşen bütün gıda bağışı, yeniden satış, hayvan yemi üretimi ve geri dönüşüm işlemleri dijital ortamda ilerliyor ve arşivlenerek beş yıl boyunca saklanıyor. Böylece muhasebesel takip ve raporlama için de kolaylık sağlanıyor. Ayrıca dijital ortamda çok kısa sürede oluşturulabilen gıda bağışı ilanlarıyla her gün rutin bir şekilde gıda bankalarına bağış yapılması mümkün kılınıyor. Gıda Kazanım Hiyerarşisi’ne göre kurulan Fazla Gıda, dijital atık yönetim hiyerarşisiyle, gıda bağışı, yeniden satış, geri dönüşümün yanı sıra en büyük faydanın sağlanacağı kaynağında azaltımı veri analizleriyle mümkün kılıyor. Dünyada eşi olmayan yenilebilir gıda verileri ürün, zaman ve lokasyon bazlı olarak kaydediliyor ve yöneticilere daha doğru satınalma, üretim, depolama kararları alabilmeleri için öngörüler sunuyor. Bu raporlarda sağlanan finansal faydanın yanı sıra yardım edilen kişi sayısı, kurtarılan öğün sayısı, tonaj bilgisi, önlenen karbon salınımı gibi pek çok detay veriyi de firmalara performans takibi yapabilmeleri için sunuyoruz. Perakende kanalındaki mevcut operasyonlarımızdan örnek vermek gerekirse; her gün Migros ve Metro gibi zincir marketlerin 100’ün üzerinde mağazasından meyve-sebze, şarküteri, kuru gıda, içecek, şekerleme gibi kategorilerinden tüketilebilecek fakat rafta bulundurma süresi bitmiş, son kullanma tarihi yaklaşmış ürünler gıda bankalarına verilerek ihtiyaç sahiplerine bağışlanıyor. Diğer taraftan üretici, distribütör ve perakende zincirlerinin depolarında son kullanma tarihi geçmiş fakat protein değerleri hayvan yemi üretimine uygun ürünler ayıklanarak hayvan yemi üretiminde değerlendiriliyor.
Dünyada ve Türkiye’de ne kadarlık bir gıda atığı mevcut?
Dünyada 815 milyon kişi her gece aç yatıyor. Türkiye’de her yedi kişiden biri açlık sınırında yaşıyor. Türkiye’de yılda 65 milyon tonluk gıda atığı oluşuyor. Gıda atığı karbon salımının yüzde 8’ini oluşturuyor. Oluşan gıda atığının yüzde 60’ı engellenebilir durumda. Fazla Gıda, bu atığın yüzde 70’lik kısmını döngüsel ekonomiyle değerlendirmeyi hedefliyor.
Önlenen atıklar ülke ekonomisine nasıl bir katkı sağlayacak?
Türkiye’nin gıda atığı toplamda yıllık 250 milyar TL. Döngüsel ekonomiyle bu rakamın en az yüzde 10’u yani ortalama 25 milyar TL değerinde tasarruf yaratabilir. Türkiye’de belirli kategorilerde tarlada üretilen mahsulün yüzde 50’si tüketiciye ulaşana kadar çöpe gidiyor. Türkiye’de atıkların yüzde 98’i toprağa gömme ya da yakılma şeklinde yok ediliyor. Ancak döngüsel ekonomi ile bu oranın yüzde 50’si kurtarılabilir. Dünyada gıda atıklarının geri dönüşümü yüzde 70 seviyelerine çıkabiliyor.
Bugüne kadar kaç ton gıda atığını önlediniz? 2019 için hedefiniz ne?
Operasyonel anlamda ilk iki yılda hızlı bir şekilde büyüdük. İki yılda 2 bin 800 tonluk gıda kurtardık, 2 bin 500 üzerinde ürün çeşidi ile 10 bin işlem sonucunda bu miktara ulaştık. 10’un üzerinde sektör lideri kurumdan aldığımız bu ürünleri 250 binin üzerindeki kişiye dağıttık. Bir buçuk yılda yaptığımız ortalama yardım bedeli yaklaşık 6 milyon TL civarında. Hedefimiz atığın kaynağında önlenmesi. Veri analizi ve görselleştirmesiyle işletmelerin anlık olarak atık trendlerini görüntülemesi ve veriye dayalı planlama yapabilmesini sağlamak için çalışıyoruz.
Platformu kurmaya nasıl karar verdiniz?
Kariyerime asker olarak başlama planı yapmıştım. Askeri Lise’nin ardından Kara Harp Okulu’na gittim. Okulu üçüncü sınıfta bıraktım. Ardından İTÜ İşletme Mühendisliği’ni bitirdim. Deloitte’da finansal dönüşüm danışmanı olarak iş hayatına atıldım. Bir buçuk yıl orada çalıştıktan sonra Unilever’e geçtim. Ama hep 30 yaşında kendi işimi kurma hayalim vardı. Sosyal fayda konusu da hep kafamdaydı. Unilever’de kurum içi gıda atığı farkındalık kampanyalarında çalışmıştım. Bir taraftan da girişimciliği anlatan toplantılara katılarak bu networkün içine de girmiştim. 2015 yılında Birleşmiş Milletler, 2030 yılına kadar erişilmesi amacıyla sürdürülebilir kalkınma için 17 küresel hedef belirledi. Biz de gıda tedarik zincirini oluşturan gıda atığının 2030 yılına kadar yüzde 50 azaltılması için teknoloji tabanlı çözümler oluşturma amacıyla yola çıktık.
Gıda atığını önlerken aynı zamanda küresel hedeflerden ikisi olan sorumlu üretim ve tüketim ile açlığa son hedeflerini de çözerek dönüşüm ekonomisi oluşturma konusunda çalışıyorsunuz. Bu konuyu biraz daha açabilir misiniz?
Gıda atığının en büyük sebeplerinden biri üretimin veriye dayalı talep öngörüleri ve değerlendirilebileceği halde atık olan gıdaların baz alınarak planlanamaması. Bunun yanında tüketici de yeterli bilince sahip olmadığında ortaya kötü bir senaryo çıkıyor. Bir tarafta bu kadar atık varken diğer tarafta da milyonlarca aç insan var. Fazla Gıda’nın sunduğu çözümlerle hem üretim tarafındaki atıl ürünler değerlendiriliyor hem de tüketime uygun gıdalar ihtiyaç sahiplerine ulaşıyor. Yeniden satış, hayvan yemi ve geri dönüşüm modüllerinin de dahiliyetiyle ortaya atıl ürünlerin yeniden ekonomiye kazandırıldığı bir kazan-kazan ekosistemi çıkıyor.
Geçtiğimiz günlerde TÜRKONFED, TÜSİAD ve UNDP tarafından kurulan Hedefler İçin İş Dünyası Platformu’nun tanıtımı yapıldı. Bu platform sizce nasıl bir fayda sağlayacak?
Fazla Gıda’nın çıkış noktası UNDP Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’ne ulaşmak olduğu için bu tür çalışmaların faydasının çok yüksek olduğuna inanıyoruz. Kurulduğumuz günden beri her platformda özel sektör desteğinin kritik bir rol oynadığının ve 17 hedefe ulaşmak için birlikte çalışmamız gerektiğine inandığımızın altının çiziyoruz. Bu tür kolektif girişimlerin katlanarak artması için elimizden gelen desteği vermeye devam edeceğiz.
