Sosyal girişimler farkındalık yaratıyor

Hürriyet gazetesinde Deniz Türsen tarafından kaleme alınan yazıda sosyal girişimlerin Türkiye’de gitgide yaygınlaştığı ve artık bir fakındalık yaratmayı başardıkları anlatılıyor.

Türkiye’de ve tüm dünyada giderek genişleyen girişimcilik ekosistemin artık yeni modeller de ortaya çıktığını belirten Türsen, Sosyal girişimciliğin de bunlardan biri olduğunu söylüyor. Sosyal girişimcilikte de aynen ticari girişimcilikte olduğu gibi sorun ve fırsatlar fark edilip risk alınıyor ve yenilikçi yollarla çözümler geliştiriliyor. Öncelikle toplumsal sorunların maddi fayda ve kâr ön planda olmaksızın çözümlenmesi ve problemin ortadan kaldırılması hedefleniyor. Türsen burada, aradaki en önemli farkın sosyal girişimcilikte elde edilen kârın sosyal fayda odaklı kullanılması olduğunu belirtiyor.

Deniz Türsen, yazısında sosyal girişim ekosistemindeki insanları görüşlerini aktarmış.

Sosyal girişim platformu Good4Trust.org’un Kurucusu Dr. Uygar Özesmi, sosyal girişimciliğin dünya için sorumluluk almayı gerektirdiğini ve bu nedenle bir çeşit aktivizm olduğunu düşünüyor. Artık, kişisel çıkarlar, vahşi rekabet gibi kavramların yerini işbirliği, sinerji ve sürdürülebilir stratejilere bıraktığını söyleyen Özesmi, insanların yaşamlarında anlam aradıklarını, sosyal bilinç ve farkındalıkların yükseldiğini belirtiyor. Öte yandan, Özesmi’ye göre mevcut kâr maksimizasyonuna dayalı ekonomik sistem sosyal ihtiyaçları karşılayamıyor ve doğayı tahrip ediyor. Bu nedenle alternatif olarak kâr amaçlı olmayan sosyal girişimler ortaya çıkıyor. Good4Trust.org platformunda da doğaya ve insana duyarlı üreticilerle, aynı duyarlılıkları taşıyan “türeticiler” bir araya getiriliyor.

Boğaziçi Üniversitesi Mezunu İş İnsanları Derneği (BRM) Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Murat Ülman, sosyal girişimlerin topluma en önemli katkısının sosyal sorunlara yaratıcı, yenilikçi ve sürdürülebilir çözümler getirebilmeleri olduğunu belirtiyor. Bunun yanında, finansal olarak küçük işletmeler gibi görünseler de özellikle eğitim ve istihdam gibi ülke ekonomisine doğrudan etkisi olan sosyal konularda geliştirdikleri çözümlerle çaplarının çok üzerinde fayda yaratabiliyorlar. Ülman, günümüzde gençlerin yaptıkları işte öncelikle anlam aradıklarını, insanların hayatlarında fark yaratıp doğayı savunduklarını vurguluyor. Sosyal girişimcilik bu arayış ve mücadelelerinde gençlere çok uygun bir platform sağlıyor. Bunun yanında, sosyal girişimciliğin gelişmesi için öncelikle sosyal faydayı iş yaşamının odağına koymak isteyen gençlerin iş ve girişimcilik tecrübelerini artırmak gerekiyor. Bunun için de bu gençlere şirketlerde çalışma olanağı vererek profesyonel tecrübelerini artırmalarını sağlamak gerekiyor.

“Türkiye henüz geride”

Sosyal etki ağı Impact Hub Istanbul’un Kurucu Ortağı Ayşe Sabuncu, Türkiye’de gençlerin “nasıl yapabilirim?” sorusunu daha çok sormaya başlamasıyla sosyal girişimciliğin de arttığını belirtiyor. Bunun yanında, Türkiye’de bazı büyük kurumların sosyal girişimciliği sahiplenmesi, ve kurumsal değerleri ile paralel projeler üretmeye başlamaları da önemli bir etken. Ancak Sabuncu’ya göre, Türkiye bu alanda henüz dünyanın çok gerisinde. Bunun bir nedeni bu kavramın Türkiye’de çok yeni olması, başka ülkelerde sosyal girişimlere verilen imtiyaz (vergi avantajı, farklı bir şirketleşme vb.) ve devlet desteğinin henüz olmaması. Diğer bir önemli konu ise sosyal girişim alanında daha çok kişinin harekete geçirilebilmesi için daha çok yatırıma ihtiyaç olması. Buna destek için Impact Hub’ın 100’den fazla şehirde, 19 binin üzerinde üyesi bulunuyor.

Sosyal girişimcileri bir araya getiren ve destekleyen global sivil toplum kuruluşu Ashoka Türkiye’nin Ülke Direktörü Zeynep Meydanoğlu, sosyal girişimciyi tetikleyen ve harekete geçirenin ülkelerin maddi refahları değil, eğitim, vatandaşlık hakları, çevre vs. gibi alanlardaki ihtiyaçların olduğunu vurguluyor. Gelişmekte olan piyasalar ve ülkeler bu yüzden sosyal girişimcilik için uygun bir zemin hazırlıyor. Ancak, toplumsal sorunların çok çeşitli olması ve en gelişmiş ülkelerde bile derin yoksulluk, demokrasinin erozyonu, yolsuzluk gibi sorunlar olduğu da bir gerçek. Bu nedenle, sosyal girişimciler sadece belli ülkelerde daha aktif denilemiyor. Meydanoğlu, Ashoka’nın 90 ülkede 3.800 sosyal girişimciyi desteklediğini, Türkiye’de de aktif olarak destekledikleri 25 sosyal girişimcinin olduğunu paylaşıyor.

Önde gelen sosyal girişimler

Zeynep Meydanoğlu, dünyanın önde gelen sosyal girişimcileri arasında Muhammed Yunus, Kailash Satyarthi ve Jimmy Wales’i sayıyor. Mikrofinans hareketini başlatan Muhammed Yunus milyonlarca yoksula küçük ölçekli krediler sağlayarak içinde bulundukları yoksulluk döngüsünü kırmalarını sağlıyor. Kailash Satyarthi dünyada çocuk işçiliğine karşı “çocuk işçi olmayan işyeri” sertifikasyon sistemini kurdu. Kailash Satyarthi 2014’te, Muhammed Yunus ise 2016’da Nobel Barış Ödülü’nü kazandılar. Jimmy Wales ise internet ansiklopedisi Wikipedia’nın kurucusu. Ashoka’nın Türkiye’de desteklediği sosyal girişimciler arasında bulunan Tülin Akın, sosyal girişimi TABİT ve Vodafone Türkiye iş birliğiyle kurduğu mobil teknoloji platformu ile Türkiye’deki 1,4 milyon çiftçiye bilgi, beceri ve yeni pazarlara erişim sağlıyor. Bu girişim Kenya, Hindistan gibi ülkelerde de küçük çiftçilere çözüm sunuyor. Bir diğer girişimci Mesut Keskin’in sosyal girişimi e-bursum ise öğrencilere burslara kolay, adil ve masrafsız bir erişim yolu sağlıyor. Girişim, 2 yılda 3 binin üzerinde öğrenciye 1 milyon TL tutarında burs dağıtmış.

Türkiye’de faaliyetlerini sürdüren diğer sosyal girişimlerden örnekler ise şu şekilde,

· Otsimo: Otistik çocuklara online eğitim imkanı sunuyor.

· Fazla Gıda: Gıda israfını önlemeyi hedefleyen bir teknoloji girişimi.

· Askıda Ne Var: Üniversite öğrencilerine yemek, kıyafet, tiyatro bileti, konser bileti, kitap, yurtdışı staj gibi ürün ve hizmetlerin ücretsiz sunulmasını sağlayan bir sosyal girişim.

· Evreka: Geliştirdikleri akıllı çöp toplama sistemi sayesinde atık toplama sürecindeki karbon emisyonunu ve maliyetleri düşüren girişim.

· Givin: Kullanmadığınız eşyalarınızı sivil toplum kuruluşlarının projelerine fon yaratma amacıyla satmanıza olanak veren bir uygulama.

Deniz Türsel’in Hürriyet gazetesindeki yazısının tamamını buradan okuyabilirsiniz.