İstanbul turizm yoğunluğunu ve iklim sorunlarını bir arada ele alıyor

Kadıköy’ün gözde mahallesi Caferağa, hem turizm baskısıyla hem de iklim sorunuyla mücadele ediyor.

İstanbul’un Kadıköy ilçesinde yer alan Caferağa Mahallesi, tarihi dokusu ve kültürel canlılığıyla hem yerli hem de yabancı turistlerin uğrak noktası. Sokaklarını süsleyen şirin kafeler, restoranlar ve barlar, canlı sanat ortamıyla birlikte mahalleye her kesimden ziyaretçi çekiyor. Ancak, günde 2,3 milyon ziyaretçi ağırlayan bu bölge, sadece 22 bin kişilik yerel nüfusa sahip olan Caferağa sakinleri için büyük bir yük oluşturuyor.

Mahalle Muhtarı Hanife Dağıstanlı, dar ve çoğu zaman işgal altındaki kaldırımların yayalar için büyük bir sorun teşkil ettiğini belirtiyor. “İnsanlar yürüyebilmek için yola inmek zorunda kalıyor,” diyen Dağıstanlı, özellikle yaşlılar, çocuklu aileler ve engelli bireylerin günlük yaşamda ciddi zorluklar yaşadığını ifade ediyor.

Bu sıkışıklık yalnızca hareket özgürlüğünü değil, İstanbul’un giderek artan hava kirliliğini de körüklüyor. Araç yoğunluğu nedeniyle bisiklet gibi temiz ulaşım seçenekleri de geri planda kalıyor.

Farklı bir yaklaşım: Mahalle yeniden tasarlanıyor

Dünyanın birçok popüler şehri turizm baskısını yönetmek için çeşitli önlemler alırken, Caferağa da kendine özgü bir çözüm geliştirdi: Mahalle sakinleriyle birlikte daha yaşanabilir, güvenli ve sürdürülebilir bir kent ortamı oluşturmak.

Bu sorunların farkına varan yerel yönetim harekete geçti. Caferağa Mahallesi, kısa süre önce İstanbul’un Sürdürülebilir Kentsel Ulaşım Planı kapsamında belirlenen üç pilot Düşük Emisyon Bölgesinden biri olarak ilan edildi. Plan, trafik sıkışıklığı, hava kirliliği ve ulaşım zorluklarını azaltmayı hedefliyor.

Ayrıca yaşlı nüfus oranının yüksek olması nedeniyle Caferağa’nın bağlı olduğu Kadıköy ilçesi, İstanbul genelinde uygulanan “Sokak Dönüşüm Programı”na da dahil edildi. Bu program, daha sürdürülebilir ve insan odaklı bir kentsel tasarımı desteklemeyi amaçlıyor.

Başlangıç noktası: Mehmet Ayvalıtaş Meydanı

2023 yılında başlatılan pilot projeyle, Caferağa’nın merkezindeki Mehmet Ayvalıtaş Meydanı geçici olarak araç trafiğine kapatıldı. Renkli yaya geçitleri, yeni oturma alanları ve yeşil dokunuşlarla meydan bir anda hem mahallelilerin hem de ziyaretçilerin nefes aldığı bir sosyal alan haline geldi.

Bu küçük ama etkili müdahale, mahalle halkını bir araya getirerek beş temel çözüm önerisinin şekillenmesini sağladı. Bu öneriler şu anda belediye tarafından hayata geçirilmeye başlandı:

Yayalara öncelik veriliyor

Dar kaldırımlarda masa, sandalye, scooter ve araçların işgali büyük sıkıntı yaratıyor. Buna çözümü olarak daha geniş kaldırımlar, engelli rampaları, yüksek görünürlüklü yaya geçitleri ve dinlenme alanları önerildi. Ayrıca ağaçlandırma ile hem hava kalitesinin artırılması hem de yaz sıcaklarının etkisinin azaltılması hedefleniyor.

Bisiklet ve scooterlar için alan açılıyor

Kadıköy Belediyesi, bisiklet yollarının 2050 yılına kadar 58 km’ye çıkarılmasını ve elektrikli bisiklet paylaşım sistemlerinin kurulmasını planlıyor. Scooter park alanlarının belirlenmesiyle de kaldırımların rahatlatılması hedefleniyor. Bu adımlar, Kadıköy’ün 2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarını %40 azaltma hedefiyle uyumlu.

Mahalle içi ulaşım: ModaBüs geliyor

Caferağa Mahallesi, İstanbul’un önemli toplu taşıma merkezlerine oldukça yakın bir konumda bulunuyor. Ancak mahallenin kendi iç ulaşım sisteminin olmaması, özellikle yaşlılar ve bakım veren kişiler için metro ve vapur gibi toplu taşıma araçlarına erişimi zorlaştırıyor.

Bu sorunu çözmek üzere Caferağa için özel olarak tasarlanan “ModaBüs” isimli yerel minibüs hattı, mahalle içi ulaşımı kolaylaştırmayı hedefliyor. Özellikle yaşlılar ve çocuklu ailelerin toplu taşımaya erişimini artıracak bu sistem, 2025 sonunda hizmete girecek. Ücretsiz olacak bu hat, 17 durakla metro, tramvay ve vapur hatlarına entegre olacak.

Sistem, 65 yaş üstü kartı, engelli kartı, anne kartı (annelere ücretsiz ulaşım hakkı tanır) ya da ikamet belgesi bulunanlar için ücretsiz olacak.

Bu yeni sistem, Caferağa’nın 22 binin üzerindeki sakinine mahalle içinde daha erişilebilir ve sürdürülebilir bir ulaşım seçeneği sunmayı hedefliyor.

Park sorununa akıllı çözümler

Yeni otopark yapılması yerine, mevcut alanların verimli kullanılması öneriliyor. 

·      Ticari bölgelerde yol üstü parkın sınırlandırılması, 

·      Dijital denetim sistemlerinin kurulmasıyla daha etkin kontrol ve uygulama yapılması, 

Maç gibi özel günlerde de okul bahçelerinin geçici otoparka dönüştürülmesi gündemde. Ziyaretçilere yönelik park ücretleri uygulanmasıyla elde edilecek gelirin, altyapı yatırımları ve denetimlerin artırılması için kullanılması düşünülüyor.

Teslimatlar düzenleniyor, emisyon azalıyor

Günde 600’den fazla motorlu teslimat aracının mahallede dolaştığı tespit edildi. Bu yoğunluk hem trafiği hem de gürültüyü artırıyor. Teslimat saatlerinin yeniden planlanması, yükleme boşaltma noktalarının belirlenmesi ve bisikletli kargo sistemlerinin devreye alınmasıyla bu sorunun çözülmesi hedefleniyor.

2025 yılı sonlarında başlatılacak pilot uygulamayla, teslimatların yüzde 30’unun elektrikli veya bisikletli araçlara kaydırılması halinde haftalık 425 kilogram karbon emisyonunun önlenebileceği öngörülüyor.

Caferağa modeli diğer şehirlere örnek olabilir

Caferağa’da atılan adımlar sadece fiziksel değişikliklerden ibaret değil; aynı zamanda bir yaşam kalitesi meselesi. Mahalleli, bu dönüşüm sürecine doğrudan katılarak çözümün bir parçası oluyor. Pilot uygulamalardan gelen geri bildirimlerle projeler sürekli olarak geliştiriliyor.

Kentlerde yaşanan kalabalıklaşma, erişilebilirlik ve iklim krizi gibi sorunların bir arada ele alınması, daha bütüncül ve kalıcı çözümler sunuyor. Caferağa’nın bu çok yönlü dönüşüm modeli, İstanbul’daki diğer semtler için de ilham verici olabilir.

Yaşanabilir bir Caferağa vizyonu artık hayal değil, adım adım gerçeğe dönüşüyor.

Kaynak:

https://www.wri.org/insights/istanbul-tackles-overcrowding-climate-issues