İran’da tarihî su krizi yaşanıyor

İran, iklim krizi ve yıllardır sürdürülen yanlış politikalar nedeniyle ağır bir su kıtlığının eşiğine geldi. Başkent Tahran’da yağışsız geçen aylar, durumun kritik seviyeye ulaşmasına neden olurken Cumhurbaşkanı Masoud Pezeshkian, yağmur yağmaması hâlinde “zorunlu tahliye”ihtimalini gündeme taşıdı.

Başkentte yaklaşık 15 milyon kişi, muslukların tamamen kuruma ihtimaliyle karşı karşıya. Kentte su basıncı düşerken bazı bölgelerde suyun saatlerce kesildiği bildiriliyor.

20 eyalette yağmur yok, barajlar %10’un altına düştü.

Ülke genelinde tablo daha da ağır. Yağış sezonunun başlangıcı olan Eylül sonundan bu yana 20 eyalet tek damla yağış almadı. Reuters’a göre barajlarınyaklaşık %10’u tamamen kurudu.

Yıllardır süren aşırı yeraltı suyu çekimi, eski ve kaçaklarla dolu altyapı, plansız baraj yapımı, yönetim hataları ve yolsuzluk iddiaları ve tüm bu sorunların üzerine eklenen iklim krizi, ülkeyi geri dönüşü zor bir noktaya sürüklüyor. İran, son 40 yılın en şiddetli kuraklığıyla karşı karşıya.

Uzmanlar İran’ın, uzun süredir uyguladığı yanlış su politikaları nedeniyle “su iflası”yaşadığını belirtiyor. Yeraltı su kaynakları, nehirler ve göller tüketilirken, doğal yenilenme hızının çok üzerinde su çekiliyor.

Tahran’ı Besleyen Barajlarda Alarm

İran’ın zengin kesimlerinin ve siyasetçilerin yaşadığı Tahran, bu denli ağır bir su krizini nadiren hissetmişti. Ancak bugün tablo dramatik:

• Kentin ana su kaynakları yalnızca %11 dolu.
• Latyan Barajı’nın doluluk oranı %9’a düşmüş durumda.
• Amir Kabir Barajı ise %8 seviyesinde.

Tahran’ın ardından ülkenin ikinci büyük kenti Meşhed’de tablo daha da vahim; kenti besleyen barajlar sadece %3 doluluk gösteriyor.

Uzmanlar İran’ın su sorununu “su iflası” olarak tanımlıyor. Ülke, hem yüzey sularını hem de yer altı kaynaklarını doğal yenilenme hızının çok üzerinde tüketiyor.

Krizin temelinde onlarca yıllık yanlış tarım politikaları yatıyor. İran’ın gıda bağımsızlığı hedefiyle sulamalı tarımı teşvik etmesi, özellikle kurak bölgelerde su tüketimini patlattı.

·       Sulanan tarım alanları 1979’dan bu yana iki katına çıktı.

·       Ülkenin toplam su tüketiminin %90’ı tarıma gidiyor.

·       Pirinç gibi su yoğun ürünlerin ekimi hâlâ sürüyor.

Bunlara ek olarak, İran’ın içme suyu şebekesi yıllardır yenilenmediği için arıtılmış suyun yaklaşık %30’u sızıntılarla kaybediliyor. Su geri dönüşümü ise yok denecek kadar az.

Halk kaygılı, belirsizlik artıyor

Tahran’da resmi bir su kısıtlaması ilan edilmedi ancak halk, düşen su basıncı ve uzun süren kesintiler nedeniyle endişeli. Hükümetin dağınık ve çelişkili açıklamaları, toplumsal güvensizliği artırıyor.

Uzmanlara göre geniş çaplı bir tahliye pratik olarak mümkün değil. Ekonomik krizin derin olduğu ülkede, milyonlarca insanın başka bir yere taşınma imkânı bulunmuyor.

Çaresiz çözümler: Bulut aşılama ve acil tatiller

Hükümet, etkisi son derece tartışmalı olan bulut aşılama çalışmalarına hız verirken, yaz aylarında su tüketimini azaltmak amacıyla “acil tatil” ilan ederek halkın şehir dışına çıkmasını teşvik etmişti.

Ancak bilim insanlarına göre bu girişimler, krizin gerçek çözümünden çok uzak. Uzun vadeli çözüm, ekonomiyi su yoğun sektörlerden uzaklaştırmayı gerektiriyor. Bu da büyük toplumsal ve siyasi maliyetler anlamına geliyor.

Uzmanlar, yağmur yağsa bile durumun hızlıca toparlanamayacağı konusunda uyarıyor:

·       Yeraltı su kaynakları kolayca dolmayacak,

·       Çöken ekosistemler geri gelemeyecek,

·       Zaman kaybedildikçe seçenekler azalacak.

“Doğa, artık ülkenin su kullanımına sınır koyuyor” diyen bilim insanları, hükümetin kapsamlı reformları daha fazla ertelemesi hâlinde krizin sosyal ve siyasi etkilerinin daha da büyüyeceğini belirtiyor.

Kaynak:

https://www.cnn.com/2025/12/01/climate/iran-water-crisis-evacuate-tehran