Dünyada üretilen gıdanın neredeyse yüzde 40’ı, çiftlikten sofraya ulaşamadan kayboluyor veya çöpe gidiyor. Bu miktar, açlık çeken tüm insanlara her gün üç öğün yemek verilebilecek kadar büyük bir kaynak anlamına geliyor. Üstelik mevcut trendler devam ederse, 2050 yılına kadar bu israfın iki katına çıkması bekleniyor. Uzmanlar, gıda israfını azaltmanın ekonomiden sağlığa, çevreden iklime kadar geniş çaplı faydalar
Dünyada üretilen gıdanın neredeyse yüzde 40’ı, çiftlikten sofraya ulaşamadan kayboluyor veya çöpe gidiyor. Bu miktar, açlık çeken tüm insanlara her gün üç öğün yemek verilebilecek kadar büyük bir kaynak anlamına geliyor. Üstelik mevcut trendler devam ederse, 2050 yılına kadar bu israfın iki katına çıkması bekleniyor.
Uzmanlar, gıda israfını azaltmanın ekonomiden sağlığa, çevreden iklime kadar geniş çaplı faydalar sağlayacağını vurguluyor. Yıllık 1 trilyon dolarlık gıda israfından doğa kayıp, doğru yönetilse küresel sağlık harcamalarına ekstra yüzde 10 katkı sağlayabilir.
Gıda israfının arkasındaki nedenler
Gıda kaybı ve gıda israfı genellikle birlikte anılsa da farklı süreçleri kapsıyor.
- Gıda kaybı, Çiftlikten pazara ulaşmadan önce hasat, depolama ve nakliye sırasında gerçekleşiyor.
- Gıda israfı ise marketlerde, restoranlarda ve evlerde meydana geliyor.
Başlıca nedenler:
- Teknolojik yetersizlikler: Kötü yol altyapısı, soğuk zincir eksikliği veya eski tarım makineleri ürünlerin pazara ulaşmasını engelliyor.
- Paketleme sorunları: Yanlış paketleme gıdaların daha hızlı bozulmasına yol açarken, doğru paketleme gıdayı taze tutuyor ve metan gazı salımını azaltıyor.
- Kötü yönetim ve alışkanlıklar: Restoranlarda porsiyon büyüklükleri, yanlış stoklama, bilinçsiz tüketici davranışları gıda israfını artırıyor.
Araştırmalar, gıda israfının sadece gelişmiş ülkelerde değil, orta gelirli ülkelerde de önemli bir sorun olduğunu ortaya koyuyor. Aynı şekilde, çiftlikte yaşanan gıda kayıpları da dünya genelinde önemli bir sorun.
Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, 2030 yılına kadar gıda israfını yarıya indirmeyi ve kayıpları azaltmayı amaçlıyor. Bunun faydaları oldukça geniş kapsamlı:
- Beslenme ve gıda güvenliği: Özellikle meyve ve sebzeler gibi besleyici değeri yüksek gıdaların kaybını önlemek, açlıkla mücadelede kritik rol oynayabilir.
- İklim etkilerinin azaltılması: Gıda kaybı ve israfı, küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık yüzde 10’unu oluşturuyor. Bozulmuş gıdalardan çıkan metan, karbon dioksitten 80 kat daha güçlü bir sera gazı. İsrafı azaltmak, Paris Anlaşması hedefleri için hayati önem taşıyor.
- Ekonomik kazanç: Tüketici seviyesinde gıda israfını %20-25 azaltmak, dünya genelinde yıllık 120-300 milyar dolar tasarruf anlamına gelebilir.
Bireyden devletlere herkesin rolü var
Gıda kaybını ve israfını azaltmak için herkesin sorumluluk alması gerekiyor:
- Evler: Akıllı alışveriş, doğru saklama teknikleri ve tarih etiketlerini doğru okumak büyük fark yaratıyor.
- Restoranlar: Menü planlaması, porsiyon kontrolü ve atık ölçümüyle israfı azaltabilir. Dünya genelindeki restoranlarında gıda israfını yarıya indiren IKEA, bu alanda öncü.
- Perakendeciler: Daha iyi stok yönetimi, personel eğitimi ve müşterilere bilinçlendirme yoluyla israfı düşürebilir.
- Üreticiler ve çiftçiler: Ürün hasatını optimize etmek, doğru ekipman kullanmak ve sipariş değişikliklerini müşterilerle koordine etmek kayıpları azaltır.
- Devletler: Eğitim programları, mali teşvikler, standartlaştırılmış tarih etiketleri ve gıda bağışını teşvik eden politikalarla sistematik çözümler sunabilir.
Gıda israfını azaltmak sadece bir çevre meselesi değil; ekonomi, sağlık ve gelecek nesiller için stratejik bir adım. Küresel ölçekte atılacak doğru adımlar, açlığı azaltmanın yanı sıra iklim krizine karşı güçlü bir savunma oluşturabilir.
