Dünya genelinde üretilen gıdanın üçte biri sofraya ulaşmadan ya kayboluyor ya da çöpe gidiyor. Bu miktar yılda 1 milyar tondan fazla gıdaya karşılık geliyor. Kaloriye çevrildiğinde ise küresel gıda arzının yüzde 24’ü hiç tüketilmeden yok oluyor. Buna karşın dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 10’u hâlâ yetersiz beslenme sorunuyla mücadele ediyor. Sorunun boyutu sadece açlık değil; israf
Dünya genelinde üretilen gıdanın üçte biri sofraya ulaşmadan ya kayboluyor ya da çöpe gidiyor. Bu miktar yılda 1 milyar tondan fazla gıdaya karşılık geliyor. Kaloriye çevrildiğinde ise küresel gıda arzının yüzde 24’ü hiç tüketilmeden yok oluyor. Buna karşın dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 10’u hâlâ yetersiz beslenme sorunuyla mücadele ediyor.
Sorunun boyutu sadece açlık değil; israf edilen gıdanın küresel ekonomiye maliyeti her yıl 1 trilyon doları aşıyor. Ayrıca bu kayıp, küresel sera gazı emisyonlarının yüzde 8-10’unu oluşturarak iklim krizini derinleştiriyor. Uzmanlara göre mevcut eğilimler değişmezse 2050’ye kadar gıda kaybı ve israfı iki katına çıkacak.
Kaybın ve israfın nedenleri
Gıda kaybı, tarlada veya tedarik zincirinde hasat, depolama ve nakliye sırasında yaşanırken; gıda israfı, perakende, restoran ve hanelerde ortaya çıkıyor.
- Kaybın başlıca nedenleri arasında yetersiz altyapı, soğuk zincir eksikliği ve eski ekipmanlar yer alıyor.
- İsrafın nedenleri ise çoğunlukla tüketici alışkanlıklarından kaynaklanıyor. Evlerde doğru depolama yapılmaması, etiket tarihlerine dair yanlış yorumlar ve “kusursuz görünen ürün” beklentisi israfı artırıyor.
Eskiden gelişmiş ülkelerde israfın, gelişmekte olan ülkelerde ise kaybın daha fazla olduğu düşünülüyordu. Ancak son araştırmalar her iki sorunun da tüm ülkelerde benzer ölçekte yaşandığını ortaya koyuyor.
Çözümün getireceği küresel faydalar
Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, 2030’a kadar gıda kaybının ve israfının yarıya indirilmesini öngörüyor. Uzmanlara göre bu hedefin gerçekleştirilmesi hem ekonomi hem de iklim açısından büyük faydalar sağlayacak:
- Beslenme ve gıda güvenliği: Her yıl üretilen meyve ve sebzelerin yüzde 40’ından fazlası kayboluyor. Bu oran düşürüldüğünde milyonlarca insanın sağlıklı gıdaya erişimi artacak.
- İklim değişikliğiyle mücadele: Gıda kaybı ve israfı, küresel emisyonların yaklaşık yüzde 10’unu oluşturuyor. Bu oran azaltılmadan Paris Anlaşması hedeflerine ulaşmak mümkün değil.
- Ekonomik kazanç: İsrafın yalnızca yüzde 20-25 oranında azaltılması, yılda 120-300 milyar dolar arasında tasarruf sağlayabilir. Örneğin, İngiltere’de bir ailenin yıllık 700 sterlin, ABD’de ise yaklaşık 1.800 dolar tasarruf etmesi mümkün.
- Çiftçilerin gelir artışı: Daha verimli ekipman ve depolama yöntemleriyle kaybın azaltılması, çiftçilerin daha yüksek gelir elde etmesini sağlayabilir.
Çözüm için kimler ne yapmalı?
Uzmanlar, gıda kaybı ve israfının her aşamada azaltılabileceğini vurguluyor:
- Haneler: Alışveriş listesi ile planlı harcama yapmak, yiyecekleri doğru şekilde saklamak ve dondurucuyu etkin kullanmak.
- Restoranlar: Porsiyonları küçültmek, menü çeşitliliğini azaltarak daha doğru planlama yapmak.
- Perakendeciler: “Kusursuz ürün” anlayışından vazgeçmek, tüketicilere doğru saklama ve tüketim bilgileri konusunda bilgilendirmek.
- Üreticiler: Doğru hasat zamanı ve uygun ekipman kullanımıyla kayıpları azaltmak.
- Dağıtım zinciri: Depolama ve nakliyede yeni teknolojiler kullanarak ürün takibini güçlendirmek.
- Hükümetler: Eğitim kampanyaları, mali teşvikler, adil ticaret politikaları ve standart etiketleme uygulamalarıyla sürece yön vermek.
Uzmanlara göre, gıda kaybı ve israfının önlenmesi yalnızca çöplere giden yiyecekleri değil, aynı zamanda iklim krizini, ekonomik kayıpları ve açlığı da doğrudan azaltabilecek güçlü bir çözüm olabilir.
