“Diğerleri için oyun zamanı, benim çocuğum için dışlanma zamanı”

Sabancı Vakfı’nın desteğiyle Tohum Otizm Vakfı ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyoloji ve Eğitim Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (SEÇBİR) tarafından yürütülen Eğitimde Engelli Hakları: Okulda Birlikte, Hayatta Birlikte projesi kapsamında “Ebeveynlerin Perspektifinden Engellilik Odağında Türkiye’de Kapsayıcı Eğitim” araştırması gerçekleştirildi.

“Ebeveynlerin Perspektifinden Engellilik Odağında Türkiye’de Kapsayıcı Eğitim” araştırması ilkokul düzeyindeki çocukların kapsayıcı eğitim deneyimini ebeveynlerinin perspektifinden görmek, ebeveynlerin kapsayıcı eğitim ve engellilik algısını değerlendirmek, engelli çocukların eğitime katılım deneyimlerini, bu bağlamda velinin ve öğretmenin rolüne ve iş birliğine ilişkin araç ve yöntemleri araştırmak amacıyla gerçekleşti. Nicel çalışmaya katılan ebeveynlerin paylaştığı görüşlere ilişkin bulgular; ebeveynlerin engelli çocukların eğitime katılımına dair daha kapsayıcı tutumlar edinme noktasında güçlendirilmesinin önemli olduğunu çarpıcı şekilde ortaya koyuyor.

Ebeveynlerin engelliliğe ve çocuklara ilişkin tutumlarının hak temelli olarak güçlendirilmesinin öneminin altını çizen nitel çalışma; engelliliğe ve çocuklara ilişkin bakış açılarını daha olumlu bir yere taşımanın yanında ebeveynlerin engelliliğe, engellilik türlerine, kaynaştırma eğitimine, özel eğitime ve eğitimde kapsayıcılığa ilişkin bilgi ve farkındalıklarını artırmaya yönelik ihtiyacı gözler önüne seriyor.

“Diğerleri için oyun zamanı, benim oğlum için dışlanma zamanı”

“Ebeveynlerin Perspektifinden Engellilik Odağında Türkiye’de Kapsayıcı Eğitim” araştırmasına göre; ebeveynler çocuklarının, engelli çocuklarla empati kurmasını isteseler de kendi açıklamaları ve tutumları bu yönde değil. Çok az sayıda ebeveyn engelliliğin doğal olduğunu ve sadece bir farklılık olduğunu vurguluyor, çoğu kez farkında olmadan engelliliğe ilişkin önyargılı tutum ve davranışlar sergileyebiliyorlar. Engelli çocuğu bulunmayan bir anne “İsterdim farklı farklı çocuklarla eğitim almasını, çünkü herkesten öğreneceği bir şey vardır diye düşünüyorum… Onların toplumdan soyutlanmaması gerekiyor ki çocuklarımız da bizim gibi acıyarak uzaktan bakmasınlar. Arkadaşlık edebilsinler. Kanki falan diyorlar ya hani engelli kankası niye olmasın yani?” şeklinde düşünüyorken; yine aynı araştırma kapsamında engelli çocuğu bulunan bir anne görüşünü “Geçen mesela şöyle dedi, ‘keşke öğle arası hiç olmasa’. Diğerleri için oyun zamanı, benim oğlum için dışlanma zamanı!” şeklinde paylaşarak hislerini yansıtıyor. Araştırma, engelliliğe yönelik algının dönüşümü ve farkındalığın artması için normal olan ve olmayan biçimindeki keskin ayrımın muğlaklaşmasına, normal kavramı sorgulanarak bakış açılarında esneklik sağlanmasına ihtiyaç duyulduğunu gözler önüne seriyor.