Brezilya’nın Fortaleza kentinde uzun süredir catadora ya da diğer adıyla atık toplayıcısı olarak çalışan Rafaela Aires her sabah 9:00’da iş başı yapıyor. Atlantik kıyı şeridinin yanından ve beton üst geçitlerin altından geçen şehir sokaklarını boydan boya yürüyerek, kentte biriken şişe ve karton kutulardan oluşan çöpleri topluyor. El arabasında taşıdıkları büyük yığınlar oluşturuyor. Geçmişte yaptıkları iş
Brezilya’nın Fortaleza kentinde uzun süredir catadora ya da diğer adıyla atık toplayıcısı olarak çalışan Rafaela Aires her sabah 9:00’da iş başı yapıyor. Atlantik kıyı şeridinin yanından ve beton üst geçitlerin altından geçen şehir sokaklarını boydan boya yürüyerek, kentte biriken şişe ve karton kutulardan oluşan çöpleri topluyor. El arabasında taşıdıkları büyük yığınlar oluşturuyor.
Geçmişte yaptıkları iş nedeniyle hor görüldüklerini ve hakarete uğradıklarını, genellikle akbaba ya da çöp yabanisi gibi lakaplarla anıldıklarını söyleyen Aires, ‘’İnsanlar bizi profesyonel olarak görmüyordu’’ diyor.
Fortaleza’nın şehir genelinde atık ve geri dönüşüm altyapısı yok denecek kadar yetersiz. Brezilya’nın diğer pek çok şehrinde olduğu gibi, yerel yönetimler tarafından resmi olarak istihdam edilmeyen yaklaşık 8.000 catadore çalışıyor ve bunlar şehrin atık sisteminin bel kemiğini oluşturuyor. Toplama hizmetlerinin çoğunu sağlayan catadoreler, toplanan geri dönüştürülebilir maddeleri üçüncü şahıslara satarak geçimlerini sağlıyor.
Brezilya hükümeti son yıllarda bu işi resmileştirmek için çeşitli çalışmalar yürütmesine rağmen, çoğu catadore tehlikeli çalışma koşulları altında yaşam sürdürüyor. Birçoğu, elle çekilen arabaları kullanarak 18 saatlik iş günü boyunca 240 kilogram kadar atık taşıyor. Maaşlar, catadoreların ne kadar atık topladığına ve bunların ne kadarını değerlendirebildiğine bağlı olarak değişiyor. Bir atık toplayıcı ortalama olarak ayda yalnızca 53 ABD doları kazanıyor.
Fortaleza, 2023 yılında bile geri dönüştürülebilen maddelerin sadece yüzde 6’sını işleme tesislerine ulaştırabilen ve çöplerin sürekli biriktiği bir şehir olarak biliniyor.
Ancak son dört yıldan bu yana Fortaleza yönetiminin İnovasyon Laboratuvarı tarafından yürütülen Re-Ciclo adlı yenilikçi projesi sayesinde, geri dönüşüm sorunu ve catadoreların işleri giderek iyileşiyor ve gelişiyor.
Fortaleza’da atık yönetiminin yeniden tasarlanması
Fortaleza, diğer pek çok Brezilya şehri gibi geri dönüşüm altyapısından yoksun bir yerleşim ve bu da iklim üzerinde önemli bir etki yaratıyor. Geri dönüştürülmeyen atıklar, şehri ısıtan sera gazı emisyonlarının üçte birini oluşturuyor.
Re-Ciclo, şehrin atık yönetimini yeniden tasarlamak, catadoreların yaşam kalitesini artırmak ve aynı zamanda geri dönüşüm altyapısını geliştirmek için hayata geçirildi.
Bu çabanın merkezinde atık toplama hizmetini mümkün kılan üç tekerlekli bisiklet filosu bulunuyor
Program sayesinde, catadorelar şehrin mahallelerinde belirli rotalar boyunca geri dönüştürülebilir malzemeleri topluyor. Şehir sakinlerinin geri dönüşüm talepleri doğrultusunda evlere ve apartmanlara uğrayarak atık malzemeleri alıyor.
Geri dönüşütürülebilir maddeler, atık toplayıcılar tarafından ayrıştırılıp temizlendikten sonra geri dönüşüm aracılarına satılıyor.
Ancak Re-Ciclo yalnızca bir atık toplama programı ile sınırlı değil, aynı zamanda catadoreların çalışma koşullarını da önemli ölçüde iyileştiren bir sistem.
Program, toplama güzergahları boyunca veri toplayarak catadoreların topladıkları geri dönüştürülebiir malzemelerin hacmini takip etmelerini ve daha iyi maaş için pazarlık yapmalarını sağlıyor.
Bu yenilikçi sistem sayesinde, yüksek yaralanma riski ve sağlık tehlikeleri içeren meslekte artık güvenilir bir yaşama sahipler. Kişisel koruyucu ekipman ve parlak renkli üniformaları ile daha yüksek maaş alıyorlar, ulaşım ve yemek kuponları var. En önemlisi de artık değer görüyorlar.
Re-Ciclo’nun üç tekerlekli elektrikli bisikletleri, faaliyetlerinin ilk tam yılında 380 ton geri dönüştürülebilir madde taşıdı
2022’den bu yana 980 ton atığın dönüştürülmesine yardımcı oldu. Bu proje ve yerel yönetimin diğer teşvikleri sayesinde Fortaleza, geri dönüşüm programında yüzde 541’lik bir büyüme kaydetti.
Genişlemeye devam eden Re-Ciclo programı, Fortaleza’nın uzun vadeli sürdürülebilirliğinde giderek artan bir rol oynuyor.
Proje, döngüsel ekonomi girişimlerini yürüten yerel yönetim programı olan Mais Fortaleza’nın bir parçası. Şehir yönetimi önümüzdeki sekiz yıl içinde tüm atıkların yüzde 50’sini geri dönüştürmeyi hedefliyor ve gelecekte, atık toplama sırasında kullanılan e-bisikletleri güneş enerjisi ile şarj edebilmeyi umuyor.
Kaynak:
