Psikolojik dayanıklılık ve başa çıkma kaynaklarımız nedir?

YÖRET Vakfı’nın çarşamba günleri gerçekleştirdiği Online Merak Ediyordum Öğrendim Dizisi’nin 13 Mayıs’taki yayınında, Klinik Psikolog Funda Tekelioğlu “Psikolojik Dayanıklılık ve Dönüşümsel Başa Çıkma” başlıklı bir konuşma gerçekleştirdi. Tekelioğlu psikolojik dayanıklılığın ve başa çıkma kaynaklarının ne olduğunu anlattı.

Psikolojik dayanıklılık ve başa çıkma becerilerinin birbiriyle bağlantılı olduğunu belirten Klinik Psikolog Funda Tekelioğlu, “Psikolojik dayanıklılık zorluklara göğüs germek, dişimizi sıkmak, sağlam ve güçlü durmaya çalışmak değil. Psikolojik dayanıklılık dediğimiz zaman, zorluklar karşısında kendimizi yenileyebildiğimiz bir dayanıklılıktan bahsediyoruz. Yaşadığımız zorluklar altında eğilip bükülebiliriz fakat o zorlukların altında ezilmeden taşıyabiliriz. İçinde bulunduğumuz durumun zorluğuna rağmen vazgeçmemek ve uyum sağlamak, bu durumun bizi geliştirmesine, bundan sonraki hayatımızı iyileştirmesine izin vermektedir. İçimizdeki o dayanma gücü, ağır olaylar yaşadığımız zaman ortaya çıkar. ‘Ben buna nasıl dayanmışım” dediğiniz yaşantılar psikolojik dayanıklılığınızı ölçüyor” diyerek psikolojik dayanıklılığın ne olduğunu açıkladı.

Psikolojik dayanıklılığı yüksek kişiler hangi özellikleree sahip?

Psikolojik dayanıklılığın aynı zamanda içinde bulunduğumuz durumu yorumlama biçimimiz olduğunu belirten Tekelioğlu, “Psikolojik dayanıklılık dediğimiz zaman bir sürü kişilik özelliğinden bahsediyoruz. Dayanıklılığı yüksek kişilerin birkaç tane ortak özelliği bulunur. Bunlardan en önemlisi, gerçeği olduğu gibi kabul edebilme hali. Bu özelliğe sahip insanlar, zorluklar karşısında çaresiz kalmak yerine olayların sonucunu etkileyebilme şansını kazanıyor. Bir diğeriyse yaşanılan zorluklardan anlam çıkarabilme. Bu da, çok umutsuz bir durumda bile hayatta kalmak için bir neden bulabilmeyi sağlıyor. Böylece, şimdiyle sonrası arasında bir köprü kurabiliyoruz. Üçüncü ortak özellik ise bulunulan duruma rağmen ayakta kalabilmek ve meydan okuyabilmek. Bunların dışında merak, duygusal farkındalık, özyeterlilik, dışadönüklük, sorun çözme becerilerinin yüksek olması, kavramsallaştırma becerisi, özdisiplin, özsaygı ve esneklik de psikolojik dayanıklılığı yüksek kişilerin özellikleri arasında yer alıyor” dedi.

“Başa çıkma kaynaklarımız rotamızı belirliyor”

Başa çıkma kaynaklarımıza da değinen Tekelioğlu, “Psikolojik dayanıklılık bir başlangıç, sürdürülebilmesi için de başa çıkma kaynaklarına ihtiyacımız var. Psikolojik dayanıklılığımız var olan durumda ayakta kalmamızı; başa çıkma kaynaklarımız ise hayatta kalmamızı ve hayatımızı sürdürebilmemizi sağlıyor. Psikolojik dayanıklılık, içinde bulunduğumuz durumu anlamlandırmamızı ve yorumlamamızı sağlarken, başa çıkma kaynaklarımız bu yorumla rotamızı belirliyor” sözleriyle kaynakların işlevini anlattı.

“Başa çıkma kaynaklarımızı hem pozitif hem negatif yönde kullanabiliyoruz”

Başa çıkma kaynaklarımızın altı parçadan oluştuğunu ifade eden Tekelioğlu, “Bu kaynaklar o zor durumlarda ‘Nasıl ayakta kaldım? Ayakta kalmam için bana ne yardımcı oldu?’ sorularının cevabını oluşturuyor. Bunlar inanç, duygu, sosyal, yaratıcı, bilişsel ve fizyolojik yönlerimiz. İnanç yönümüz, değerler sistemimiz sağlamsa içinde bulunduğumuz duruma anlam yüklememizi kolaylaştırıyor. Duygu yönümüz, duygularımızı farkına varabilmemizi sağlıyor ve bunların dışavurumunu kolaylaştırıyor. Duygu dışavurumlarımız konuşmak, gülmek, ağlamak gibi sözel bir şekilde veya yazmak, çizmek gibi sözel olmayan şekilde gerçekleşebiliyor. Sosyal yönümüz, bir gruba ait olmak ve onun içerisinde yer almak anlamına geliyor. Bilişsel yönümüz, bilgi alma ve toplama ihtiyacımıza karşılık geliyor. Bilgi topladığımızda daha güvende hissediyoruz ve bu yönümüz düşünce sistemimizi düzenlemede oldukça önemli. Son olarak fizyolojik yönümüz ise içimizde ifade edemediğimiz enerjinin beden hareketleriyle dışarıya çıkma halini kapsıyor. Bizi hareket ettiren her şey bunun içinde yer alıyor. Bu altı kaynağı çok değişik versiyonlarda kullandığımız için hep kişiye özgü baş etme biçimleri ortaya çıkıyor. Hepsini kullanmadığımız da olabiliyor. Ayrıca, bunlar her zaman bizi yukarı çıkarmıyor. Bunları hem pozitif hem negatif yönde kullanabiliyoruz. Psikolojik dayanıklılıkları güçlü olan kişiler, bunları pozitif yönde kullanıyor” dedi.