Plastik kirliliğinin giderek derinleştiği bir dönemde, geçtiğimiz ay Busan’da düzenlenen küresel plastik anlaşması müzakereleri kritik bir dönemeç olarak görülüyordu. Ancak 170’ten fazla ülkeyi ve 440’tan fazla kurumun temsilcilerini bir araya getiren görüşmeler, temel konulardaki derin görüş ayrılıkları nedeniyle sonuçsuz kaldı. Birleşmiş Milletler çatısı altında düzenlenen plastik kirliliği müzakereleri, sivil toplumun yoğun katılımıyla sona erdi. Yerli
Plastik kirliliğinin giderek derinleştiği bir dönemde, geçtiğimiz ay Busan’da düzenlenen küresel plastik anlaşması müzakereleri kritik bir dönemeç olarak görülüyordu. Ancak 170’ten fazla ülkeyi ve 440’tan fazla kurumun temsilcilerini bir araya getiren görüşmeler, temel konulardaki derin görüş ayrılıkları nedeniyle sonuçsuz kaldı.
Birleşmiş Milletler çatısı altında düzenlenen plastik kirliliği müzakereleri, sivil toplumun yoğun katılımıyla sona erdi. Yerli halklar, atık toplayıcıları, sanatçılar, gençler ve bilim insanları, protestolar, sanat enstelasyonları, basın toplantılarıyla seslerini duyurdu.
BM Çevre Programı (UNEP) tarafından yapılan açıklamaya göre, müzakerelerin temel amacı, plastik kirliliğini sona erdirmeye yönelik yasal bağlayıcı bir metin üzerinde anlaşmaya varmak ve diplomatik konferans öncesinde çözülmemiş konuları belirlemekti.
Cenevre’deki BM toplantı salonunda yapılan görüşmelere ek olarak, plastik tasarımı, tehlikeli kimyasallar, üretim sınırlamaları, finansman ve uyum araçları gibi kilit konuları ele almak üzere dört temas grubu oluşturuldu.
Ancak UNEP’in açıklamasına göre, “yoğun katılım ve çabalara rağmen” Hükümetlerarası Müzakere Komitesi üyeleri önerilen metinlerde uzlaşmaya varamadı.
Küresel Krizin Arka Planı
Her yıl yaklaşık 400 milyon ton plastik üretiliyor ve bu miktarın 2040’a kadar yüzde 70 artması bekleniyor. Bu artış, plastik kirliliğini dünyanın en büyük çevre sorunlarından biri haline getiriyor.
2022’de Birleşmiş Milletler, plastik kirliliğini durdurmak için yasal bağlayıcılığı olan bir anlaşma süreci başlatmıştı. Busan’daki beşinci müzakere turu ise bu anlaşmanın çerçevesini belirlemeyi hedefliyordu.
Çıkmaza Yol Açan Başlıca Konular
Üretim Sınırları – High Ambition Coaltion-HAC (Yüksek Hedef Koalisyonu), plastik üretimini azaltmaya yönelik bağlayıcı taahhütler isterken; Suudi Arabistan, Rusya ve İran’ın başını çektiği petrol üreticisi ülkeler üretim kısıtlamalarına karşı çıktı, odak noktasının yalnızca atık yönetimi olması gerektiğini savundu.
Tehlikeli Kimyasallar – HAC, zararlı kimyasalların yasaklanmasını talep etti. Petrol ihracatçısı ülkeler ise bu düzenlemelerin sanayilerini olumsuz etkileyeceğini öne sürerek karşı çıktı.
Atık Yönetimi mi, Kapsamlı Çözüm mü? Bir grup ülke, yalnızca geri dönüşüm ve atık yönetimiyle sorunun çözülemeyeceğini, üretimden tasarıma kadar tüm yaşam döngüsünü kapsayan bütüncül bir yaklaşım gerektiğini savundu.
Finansman Sorunu – Gelişmekte olan ülkeler, anlaşmayı uygulayabilmek için teknoloji transferi ve mali destek talep etti. Ancak zengin ülkeler net bir yol haritası olmadan finansman sağlamaya yanaşmadı.
Karar Alma Mekanizmaları – Bazı ülkeler kararların oy çokluğuyla alınmasını isterken, bazıları uzlaşma yönteminde ısrar etti. Bu prosedürel çıkmaz da ilerlemeyi tıkadı.
Sonuç: “Başkanlık Metni”
Görüşmeler bağlayıcı bir anlaşma ile sonuçlanmasa da, müzakerelerde “Başkanlık Metni” adı verilen bir taslak ortaya çıktı. Ancak bu metin birçok ihtilaflı başlığı barındırıyor.
UNEP Direktörü Inger Andersen, ülkelerin pozisyonlarını netleştirdiğini ancak kritik ayrılıkların sürdüğünü vurguladı.
Busan’da 1.500’den fazla aktivist, plastik üretimine sınır getirilmesini ve çevresel adaletin gözetilmesini talep ederek sokaklara çıktı. Ancak görüşmelerde sivil toplumun yeterince temsil edilmemesi, sürecin en büyük eksikliklerinden biri olarak değerlendirildi.
Bundan Sonrası
Taraflar, 2025’te yeniden bir araya gelerek görüşmelere devam edecek. Uzmanlara göre ileride üç kritik başlık öne çıkıyor:
- Gelişmekte olan ülkeler için finansman mekanizmalarının kurulması,
- Çıkar çatışmalarını aşacak uzlaşı zemini oluşturulması,
- Sivil toplumun sürece daha etkin katılımı.
Busan’da sonuçsuz kalan görüşmeler küresel plastik kirliliğiyle mücadelede önemli bir kayıp olarak görülüyor. Ancak aynı zamanda, ileride daha güçlü ve kapsayıcı bir anlaşma için ders çıkarılması gereken bir dönüm noktası olarak da değerlendiriliyor.
Kaynak:
https://earth.us3.list-manage.com/track/click?u=01326b3db2cbfb01105b88a5d&id=9351d8992b&e=7fe4053e85
