Bilim insanları, insan dışkısının tıbbî araştırmalar ve tedaviler açısından sanılandan çok daha değerli bir kaynak hâline geldiğini belirtiyor. Dünya genelinde sayıları artan ‘’dışkı bankaları’’, uygun bağışçıların örneklerini hem bilimsel hem de dışkı mikrobiyota nakillerinde kullanıyor; bazı merkezler bağışçılara ödeme dahi yapıyor. New South Wales Üniversitesi’nden Doç. Dr. Nadeem O. Kaakoush, artan ihtiyaca dikkat çekmek amacıyla
Bilim insanları, insan dışkısının tıbbî araştırmalar ve tedaviler açısından sanılandan çok daha değerli bir kaynak hâline geldiğini belirtiyor. Dünya genelinde sayıları artan ‘’dışkı bankaları’’, uygun bağışçıların örneklerini hem bilimsel hem de dışkı mikrobiyota nakillerinde kullanıyor; bazı merkezler bağışçılara ödeme dahi yapıyor.
New South Wales Üniversitesi’nden Doç. Dr. Nadeem O. Kaakoush, artan ihtiyaca dikkat çekmek amacıyla yaptığı açıklamada dışkı bankalarının rolünün giderek önem kazandığını vurguladı.
Yeni biyolojik kaynak: Bağırsak mikrobiyomu
Kaakoush, dışkı bağışının özünde vücudun kritik bir “organı” olarak değerlendirilen bağırsak mikrobiyomunun nakli olduğunu belirtiyor. Mikrobiyom; bağışıklık sisteminin gelişimi, metabolizma süreçleri ve hastalık riskinin şekillenmesinde önemli bir rol oynuyor.
Bağırsaklarımızda, çoğu bakteri olan trilyonlarca mikroorganizmadan oluşan karmaşık bir ekosistem yaşıyor. Bu, Amazon ormanları kadar çeşitli ve dinamik bir iç dünya. “İyi” ve “kötü” mikropların dengesi, yani bağırsak florası, sağlığımız üzerinde inanılmaz bir etkiye sahip. Bu mikroplar sadece yiyecekleri sindirmemize yardımcı olmakla kalmıyor, aynı zamanda B ve K vitaminleri gibi önemli besinleri üretiyor, ruh halimizi etkileyen nörotransmitterlerin üretimine katılıyor ve en önemlisi, bağışıklık sistemimizin yaklaşık %70’ini barındırarak onu eğitiyor ve düzenliyor.
Fekal Mikrobiyata Transplantasyonu (FMT), genellikle tekrarlayan antibiyotiklere dirençli Clostridioides difficile enfeksiyonlarında etkili bir tedavi yöntemi olarak öne çıkıyor. Ayrıca obezite, alkol kullanım bozukluğu, otizm spektrum bozukluğu, inflamatuvar bağırsak ve karaciğer hastalıkları gibi pek çok alanda da araştırmalar devam ediyor.
Tıbbî çalışmalarda kullanılacak dışkı örneklerinin güvenlik ve kalite açısından son derece yüksek bir standardı karşılaması gerekiyor:
· HIV veya hepatit gibi kan yoluyla bulaşan virüslerden arınmış olması
· Parazit, patojen virüs ve bakteri içermemesi
· Antibiyotik dirençli bakteri taşımaması
· Düzenli ve devamlı bağış yapılabilir olması
Bu sıkı inceleme ve filtreleme süreci, potansiyel bağışçı havuzunu ciddi biçimde daraltıyor. Bu nedenle özellikle ABD’de dışkı bankaları yeni bağışçı arayışını sürdürüyor.
ABD’de dışkı mikrobiyota nakilleri (FMT) hızla büyüyen bir tıp alanı hâline geldi ve bağışçı talebi oldukça yüksek. 2022’de ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), tekrarlayan C. difficile enfeksiyonunun önlenmesi için ilk ticari FMT ürünü olan RBX2660’ı (Rebyota) onayladı. Klinik deneylerde ürün, plaseboya kıyasla belirgin ölçüde daha başarılı oldu.
2023’te bu kez ilk oral FMT ürünü Vowst onay aldı. Ağır tekrarlayan enfeksiyonlarda sekiz hafta sonunda yeniden hastalanma oranlarını ciddi biçimde düşürdüğü görüldü.
Bu gelişmelerle birlikte OpenBiome, GoodNature ve Philadelphia Çocuk Hastanesi gibi kuruluşlar ABD genelinde örnek toplamaya devam ediyor. Bazı merkezler, kriterleri karşılayan bağışçılara aylık 1.500 dolara kadar ödeme yapıyor.
Bilim dünyası, süper bağışçı olarak adlandırılan ve mikrobiyal çeşitliliği olağanüstü yüksek, tedavi başarısı belirgin örneklere sahip kişilerin varlığını da tespit etmiş durumda. Araştırmacılar, dışkı bankalarının bilinirliği arttıkça bu nitelikte daha fazla bağışçıya ulaşılabileceğini düşünüyor.
Kaakoush’a göre dışkı bağışı yalnızca bilimsel çalışmaların ilerlemesine katkı sağlamakla kalmıyor; çoğu durumda doğrudan bir hastanın hayatını kurtarma potansiyeli de taşıyor.
Kaynak:
